DÜNYA, bölgesel bazlı yeni teşvik sistemi kapsamında illerin gelişmişlik düzeylerine göre sınıflandığı 6 bölgenin ekonomideki payını analiz etti.
İller arasındaki gelişmişlik farklarının azaltılması için 2009'da uygulamaya konulanın umulan sonucu vermemesi üzerine hazırlanan ve en geri kalmış illere "süper" teşvikler içeren bölgesel bazlı yeni teşvik sistemi kapsamında illerin sınıflandığı 6 bölgenin ekonomik göstergeleri adeta bölgeler arası uçuruma işaret ediyor.
Türkiye ekonomisini; yeni teşvik sisteminde en gelişmiş 8 ili kapsayan 1. Bölge sırtlarken, vergi, ihracat, mevduat, kredi gibi göstergelerde diğer 73 ilin neredeyse esamesi okunmuyor.
Özellikle, "Yeni teşvik sisteminin yıldızları" olarak nitelendirilen ve en cazip teşvik unsurlarından yararlandırılacak 15 ilin yer aldığı en yoksul 6. Bölge'nin diğerleriyle arasındaki uçurum, cazip teşviklere rağmen özel sektör yatırımları ile kapanacak gibi gözükmüyor. İller arasındaki derin gelişmişlik makasının kapanabilmesi için özel sektör yatırımlarına yönelik cazip teşviklerin yanı sıra en azından bazı bölgelere devletin doğrudan yatırım yapmasına ihtiyaç olduğu belirtiliyor.
1. Bölge dışındaki illerin ekonomide adı yok
DÜNYA, 1 Ocak'tan geçerli olmak üzere yürürlüğe giren bölgesel bazlı yeni teşvik sistemi kapsamında illerin gelişmişlik düzeylerine göre sınıflandığı 6 bölgenin, ekonomik durumlarını analiz etti. Yapılan sınıflamada en gelişmiş 8 ilin yer aldığı 1. Bölge ülke nüfusunun yüzde 41'ini barındırırken, vergi gelirlerinin yüzde 84'ünü sağlıyor, ihracatın da yüzde 76.9'unu gerçekleştiriyor. İstanbul, Ankara, İzmir, Kocaeli, Bursa, Antalya, Eskişehir ve Muğla'nın yer aldığı 1. Bölge, bankalardaki mevduatın yüzde 76.7'sine sahip bulunuyor, kredilerden de yüzde 68 pay alıyor.
Verginin yüzde 16'sı 73 ilden
İlk dört aylık verilere göre her 100 liralık verginin 84 lirası en gelişmiş illerin yer aldığı 1. Bölge'den sağlanırken, nüfusun yüzde 60'a yakınının yaşadığı diğer 5 bölgedeki 73 ilin vergi pastasına toplam katkısı sadece yüzde 16 düzeyinde bulunuyor. Vergi pastasındaki pay, bölgelerin ekonomik kapasitesi ile orantılı olarak vergi doğuran işlemlerinin boyutunu gösteriyor. Bu açıdan 73 ilin toplamı, en gelişmiş 8 ilin yaklaşık 5'te biri düzeyinde kalıyor.
Adana, Aydın, Bolu, Çanakkale, Denizli, Edirne, Isparta, Kayseri, Kırklareli, Konya, Sakarya, Tekirdağ ve Yalova'nın yer aldığı 2. Bölge toplam vergi gelirinin yüzde 5'ini, Balıkesir, Bilecik, Burdur, Gaziantep, Karabük, Karaman, Manisa, Mersin, Samsun, Trabzon, Uşak ve Zonguldak'tan oluşan 3. Bölge yüzde 5.4'ünü yaratıyor. 4. Bölgeyi oluşturan Afyon, Amasya, Artvin, Bartın, Çorum, Düzce, Elazığ, Erzincan, Hatay, Kastamonu, Kırıkkale, Kırşehir, Kütahya, Malatya, Nevşehir, Rize ve Sivas'tan olmak üzere 17 il, toplam verginin yüzde 3.1'ini yaratıyor.
Adıyaman, Aksaray, Bayburt, Çankırı, Erzurum, Giresun, Gümüşhane, Kahramanmaraş, Kilis, Niğde, Ordu, Osmaniye, Sinop, Tokat, Tunceli ve Yozgat'ın yer aldığı 5. Bölge ise pastaya sadece yüzde 1.5 oranında katkı yapabiliyor. Vergi pastasındaki pay, Türkiye'nin en yoksul 15 ili olan Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak ve Van'ın yer aldığı 6. Bölge toplamında sadece yüzde 1.1 düzeyinde kalıyor.
Merkezden gerçekleştirilen ödemeler hariç devletin bütçe kapsamında yaptığı toplam harcamada da en büyük payı nüfusuyla orantılı olarak yüzde 41.4'le 1. Bölge alırken, yüzde 9.1'le en düşük payı 16 ili kapsayan 5. Bölge'nin aldığı görülüyor.
Kaynak:Dünya Gazetesi