Geçtiğimiz hafta Türkiye`nin Dünya Bankası 2012 Lojistik Performans Endeksi`nde
(LPI) 12 sıra birden yükselerek 27’nci olduğundan bahsetmiş ve tıpkı 500 milyar $ ihracat hedefi gibi ülkemizin 2023 yılına kadar bu endeksin en başarılı ilk 10 ülkesinden biri olmayı hedeflemesini önermiştim. Bu hafta ise aynı öneriden hareketle LPI hakkında yazmak istiyorum.
Dünya Bankası, LPI Endeksi`ni 2007 yılından itibaren üç kez, 2007, 2010 ve 2012 yıllarında yayınladı. Türkiye ilgili yıllarda sırasıyla 33’üncü, 39’uncu, ve 27’nci oldu. Zamanla LPI, giderek daha çok tanınan bir uluslararası referans enstrümanı haline geldi.
Endeks 155 ülkeyi kapsıyor ve dünyanın önde gelen 1.000 taşıma organizasyonu şirketinin, en çok çalıştıkları ilk 8 ülkeyi 6 temel kritere göre 1 (en kötü) ile 5 (en iyi) arasında puanlandırması neticesinde elde ediliyor:
1. Gümrükler: Gümrük muamelelerinin hızı, basitliği ve öngörülebilirliği,
2. Altyapı: ticaret ve taşımacılık altyapısının (limanlar, karayolları, demiryolları, IT) kalitesi,
3. Uluslararası Yüklemeler: Rekabetçi fiyatlarla yükleme yapabilme kapasitesi,
4. Lojistik Hizmetlerin Kalitesi ve Rekabetçiliği: Nakliyeciler ve gümrük acentaları tarafından verilen hizmetlerin yetkinliği ve kalitesi,
5. Hizmetlerin Takip Edilebilirliği: Yüklerin teslim anına kadar izlenebilmesi,
6. Zamanındalık: Öngörülen veya tahmin edilen sürede yapılan teslimatların sıklığı.
Bu maksatla geliştirilmiş olan Standart Anket Formu iki bölümden oluşmaktadır: Uluslararası lojistik hizmetler ve ulusal lojistik hizmetler.
Buna göre şirketler, operasyonel olarak bulundukları ülkelerde ticaret işlemlerinin etkinliği ve kolaylığı, ithalat/ihracat tedarik zincirlerinin zaman, maliyet ve güvenilirliği ile altyapı kalitesini de değerlendirmektedirler. Bu sayede, LPI’ya konu 155 ülkenin 143 tanesi ile ilgili olarak ulusal performans göstergeleri de mevcut bulunmaktadır.
LPI 2012 özel olarak değerlendirildiğinde; ülkemizin de yer aldığı Üst-Orta Gelir Grubu Ülkeler arasında Güney Afrika, Çin ve Türkiye en iyi performansa sahip ülkeler durumundadır. Düşük-Orta Gelir Grubu Ülkeler arasında Hindistan, Fas ve Filipinler dikkat çekicidir. Düşük Gelir Grubu Ülkeler arasında dikkati çekenler ise Benin, Malawi ve Madagaskar’dır.
Türkiye, 3,51 puan ile 2012 yılı Endeksi’nde 27. sıraya yerleşmiş bulunmaktadır. Türkiye’nin peformans puanı, Endeks’in şampiyonu olan Singapur’un peformansının % 80,3’üne karşılık gelmektedir. Türkiye’nin 2010 ve 2012 Endeksleri’ne ait alt puanları ve sıralaması ile kriter performansı değişim yüzdeleri aşağıdaki gibidir:
• Gümrükler: [2,82 (46)] - [3,16 (32)], +%12,06
• Altyapı: [3,08 (39)] - [3,62 (25)], +%17,53
• Uluslararası Yüklemeler: [3,15 (44)] - [3,38 (30)], +%7,30
• Lojistik Hizmetlerin Kalitesi ve Rekabetçiliği: [3,23 (37)] - [3,52 (26)], +%8,98
• Hizmetlerin Takip Edilebilirliği: [3,09 (56)] - [3,54 (29)], +%14,56
• Zamanındalık: [3,94 (31)] - [3,87 (27)] -%1,78
Yukarıdaki verilere göre Türkiye, lojistik performansını 2010 yılından 2012 yılına kadar % 9,63 nisbetinde iyileştirmiştir.
Zamanındalık kriterinde hafif bir kötüleşme olmasına rağmen, Türkiye’nin altı kriterin tamamında sıralamasını yukarı istikamette iyileştirdiğini görmekteyiz. Bir başka deyişle kötü olduğumuz Zamanındalık kriterinde dahi, diğer ülkelerin bizden daha fazla kötüleştiği anlaşılmaktadır. Gelecekte Türkiye’nin en iyi ilk 10 ülke arasına girebilmesi için önünde yeralan 26 ülkenin en az 17’sinden daha iyi performans göstermesi gerekmektedir. Başka bir deyişle, Türkiye’nin mevcut lojistik performansının, listenin altında yer alan ülkelerden muhakkak daha iyi olması ve üstünde yer alan ülkelerin performansları sabit kalsa dahi en az % 15,45 daha fazla iyileşmesi gerekmektedir. 2010 ile 2012 yılları arasında Türkiye’nin performansının % 9,63 oranında arttığını hatırlayacak olur isek böyle bir hedefe 2023 yılına kadar ulaşmak zor olabilir ancak pekala mümkündür.
İlk 10 ülke ile kıyaslandığında Türkiye’nin özellikle Lojistik Hizmetlerin Kalitesi ve Rekabetçiliği ile Hizmetlerin Takip Edilebilirliği alt kriterleri ile ilgili performansını, çok daha iyileştirmesi gerektiği görülmektedir. Bu alanlarda arzu edilen performans artışını kolaylaştıracak piyasa koşullarının sağlanması ve teknoloji kullanımının etkin teşvikler ile yaygınlaştırılması elbette ki önemlidir.
Öte yandan 2012 Endeksi’nde 27. sırada bulunan Türkiye’nin Gümrüklerin performansı sözkonusu olduğunda 32. sırada yer bulabilmesi, ticaretin sınır kapılarında ve gümrük süreçleri esnasında daha da kolaylaştırılması gerektiğine işaret etmektedir.
Tabii ki, bu sürecin bütününe yardımcı olmak üzere Türkiye’nin bölgesinde önemli bir lojistik üs ve dağıtım merkezi olmak için makro ekonomik ve uluslararası stratejiler oluşturması ve buna yönelik sınır ötesi işbirliği politikaları geliştirmesi çok önemlidir.
Mısır üzerinden Afrika’ya, Ortadoğu üzerinden Hint Okyanusu’na ve Orta Asya üzerinden Çin’e uzanan yeni ticaret otoyollarının, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nın eşgüdümü ve liderliğinde bir an önce canlandırılması sayesinde elde edilecek ölçek ekonomisi, şüphesizki, Türkiye’nin uluslararası lojistik performans endeksine çok değerli katkılar sunabilecektir.
Eğer üzerinde toplumsal bir mutabakata varmak mümkün olur ise ben, 2023 yılı hedefleri arasına dünyanın en iyi lojistik performansına sahip ilk 10 ülkesinden bir tanesi olmak hedefini dahil etmemiz gerektiği kanaatindeyim. Üstelik bu hedefin başarılmasının özellikle ihracat ve ticarete yönelik hedeflere ulaşmak için işadamlarımıza son derece yardımcı olacağını düşünüyorum.
Hepinize güzel bir hafta dilerim. Esen kalın!
Haydar Özkan/Taşıma Dünyası