Ne acenteler, ne uluslararası nakliyecilik yapan kuruluşlar, ne lojistik işletmeleri, ne gümrük müşavirleri, ne ithalatçılar ne de ihracatçılar, gerektiğinde bir kez bile gümrük memurları ile muhatap olmadan operasyonlarını yapabilecek.
Başarılı bir ekonomik performans için küresel ekonominin dayattığı bazı kurallar var. Aynı şekilde ülkelerin güvenlik endişesiyle yürürlüğe koyduğu bazı kısıtlamalar ve kontroller var. Önemli olan, bu iki akımı optimum bir noktada birleştirecek düzenlemeleri yürürlüğe koyabilmektir.
Bir taraftan, üretimde çok hızlı ve kesintisiz yürüyen bir küresel tedarik zinciri oluşturacaksınız, bir taraftan da ülkelerin eşya trafiğinin bu hızından kaynaklanan güvenlik açıklarını kapatacak bir kontrol mekanizması kuracaksınız.
Bunun için Dünya Gümrük Örgütü'nün öngördüğü "Tek Pencere" sistemi ile "e-beyan" uygulamasını bir an önce hayata geçirmek için gelişmiş ülkeler harekete geçti. Türkiye'de de her iki alanda etkinliklerin yürütüleceği bilgisayar programları, işlemleri yürütecek kamu personeli ve fiziki altyapı ihtiyaçları belirlenerek hızla sistemin kurulmasına ve işletilmesine çalışılıyor.
Getirilecek düzenlemeleri kısaca şöyle sıralamak mümkün:
- Taşımacıların gümrük beyanı olan "Özet Beyan" eşya ülkeye getirilmeden önce elektronik ortamda gümrük idarelerine verilecek.
- Eşya sınır kapısından yurda getirildiğinde, sadece TIR Sözleşmesi kapsamında bir TIR Karnesi ile değil, Ortak Transit Sözleşmesi kapsamında bir T1 belgesi himayesinde de yurtiçi transitine devam edebilecek.
- Gerek TIR Karnesi işlemleri gerekse T1 Belgesi işlemleri tamamen elektronik ortama taşınacak. Talep halinde Transit Refakat Belgesi düzenlenecek.
- Eşyanın ithalatı ve ihracatı sırasında gümrük idarelerine tescil edilen gümrük beyannameleri sadece elektronik ortamda verilecek; beyanı destekleyen belgeler beyannameye eklenmeyecek.
- Elektronik ortamda beyannameyi ekranında gören gümrük memuru beyannameye eklenmesi gereken ön izin, lisans, kontrol belgesi, uygunluk belgesi gibi diğer kamu kuruluşları tarafından üretilen belgeleri, bu kuruluşların bilgisayar sistemlerine girerek elektronik ortamda kontrol ederek teyit alacak.
- Elektronik ortamda işlemleri tamamlanan beyannameyi bu statüsü ile gören ithalatçı veya gümrük müşaviri gümrük antreposundaki eşyayı fiilen ithal ederek serbest dolaşıma sokacak.
İhracatçı veya onun gümrük müşaviri ise elektronik ortamda fiili ihracat işlemi tamamlanmış eşyasına ait KDV mahsubunun peşine düşecek. Aynı işlemi, benzeri teşvik unsurlarına ilişkin taahhüt kapatmalarında da yine elektronik ortamdaki bilgilerden yararlanarak yapacak.
Kısaca belirtmek gerekirse, ne acenteler, ne uluslararası nakliyecilik yapan kuruluşlar, ne lojistik işletmeleri, ne gümrük müşavirleri, ne ithalatçılar ne de ihracatçılar, gerektiğinde bir kez bile gümrük memurları ile muhatap olmadan operasyonlarını gerçekleştirebilecekler.
Operasyonlar bir taraftan ön planda hızlı bir şekilde yürütülürken, bir taraftan da arka planda eşya yurda getirilmeden veya götürülmeden verilen beyanname ve özet beyan bilgileri ilgili kuruluşlar tarafından analiz edilerek, ülke güvenliği ve kamu sağlığı yönünden yaşanması olası olumsuzlukların önüne geçilecek.
Şüphesiz ki böyle bir yapının oluşturulması için tüm kamu kurumları arasında etkin bir işbirliği kaçınılmaz. Ancak, maalesef kurumsal taassuplar sözü edilen elektronik ağın kurulmasında zorluklar yaratabiliyor. Bunun bilincinde olan Başbakanlık, 20.03.2012 tarihinde bizzat Sayın Recep Tayyip Erdoğan'ın imzası ile bir Genelge yayımladı. Başbakanlığın 2012/6 sayılı Genelge'sinde, "Uluslararası ticaretin; ithalat, ihracat, transit gibi işlemlerinden kaynaklanan maliyetlerinin daha aşağı seviyelere indirilebilmesi için, eşyanın ülkemize girişinden başlayan ve/veya ülkemizden çıkışına kadar söz konusu olan birtakım işlem ve süreçlerin daha etkin ve verimli bir şekilde yönetilmesi" gerektiği belirtilerek, "Bu çerçevede, yukarıda belirtilen işlem ve süreçlere bağlı olarak gümrüklerde ortaya çıkan zaman kaybını ve maliyetleri azaltmak için, ilgili kurum ve kuruluşlar arasında entegre bir yönetim sistemi tesis edecek olan "Tek Pencere" sisteminin kurulması gerekmektedir" denilmekte ve 2013'te tüm AB üyesi ülkelerde yürürlüğe girecek sistemin ülkemizde de uygulamaya konulması için yapılacak çalışmaların Gümrük ve Ticaret Bakanlığı koordinasyonunda yürütülmesinin uygun görüldüğü kaydedilerek, "yürütülecek çalışmalara; ilgili bakanlık, kurum ve kuruluşlarca azami düzeyde katılım ve destek sağlanması, sistemin kurulması ve işletilmesine ilişkin iş ve işlemlerin en üst düzeyde ortaya konulacak koordinasyon, işbirliği ve anlayışla öngörülen zaman içerisinde yerine getirilmesi" talimatlandırılmaktadır.
Sektör mensubu olarak bizlere düşen görev, herkesin çıkarına uygun olan bu çabaları desteklemek ve başarıya ulaşması için gerekli katkıyı en üst düzeyde sağlamak olmalıdır.
Cahit Soysal/Transport