Lojistiğin kökleri savaşlara ve hayatta kalma mücadelesine dayanıyor. Eski Yunanca 'Lojistikos' kelimesinden türetilmiş. 'Hesap - kitap yapma bilimi, hesapta becerikli' gibi anlamlara geliyor. Bu kavram, Silahlı Kuvvetler sayesinde disiplin kazandı. Türkiye'de lojistik ile ilgili düzenlenen konferanslarda, söyleşilerde, toplantılarda konuşmacıların sıkça dile getirdiği bir cümle var: "Türkiye'de lojistik kelimesi 2000'li yılların başına kadar sadece askeri alanda kullanılıyordu." Yani Türkiye'de 2000'li yıllara kadar lojistik sadece askeri literatürde kullanılıyordu. Sonra yaygınlaştı. Deyim yerindeyse sivil hayatta da lojistik kelimesi kullanılmaya başlandı. Peki Türkiye'de lojistiğin gelişiminde asker kökenli kişilerin ve askeri metotların etkisi var mı? Varsa ne kadar etkin? Askeri lojistik ile sivil lojistik arasındaki farklar neler? Bu ve buna benzer birçok soruya cevap aramak için 2005-2010 yılları arasında Tuğgeneral rütbesiyle MSB Cari Mal ve Hizmetler Tedarik Daire Başkanı olarak görev yapan ve şu an İstanbul Kemerburgaz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası Lojistik Yönetimi Bölümü'nde öğretim üyesi ve aynı zamanda üniversitenin Genel Sekreteri olan Yrd. Doç. Dr. Fahri Erenel'e konuyla ilgili sorular yönelttik. İşte Yrd. Doç. Dr. Fahri Erenel'in askeri lojistiğe yönelik sorularımıza verdiği cevaplar.
Lojistik askeri bir kelime midir?
Lojistiğin kökleri savaşlara ve hayatta kalma mücadelesine dayanıyor. Eski Yunanca "Lojistikos" kelimesinden türetilmiş. "Hesap-kitap yapma bilimi, hesapta becerikli" gibi anlamlara geliyor. Bu kavram, Silahlı Kuvvetler sayesinde disiplin kazandı. Özellikle pazarlamanın neden olduğu birçok probleme reaksiyon olarak 2'nci Dünya Savaşı ile birlikte askeri birliklerde lojistik sistemlerin teşkilinin önem kazandığı ve sivil dünyada da kabul gördüğü belirtiliyor. Lojistik sistemlerinin kurumsallaşması ve itibar kazandığı dönem olarak 1960-1970 yılları arası gösteriliyor.
Askeri lojistik nedir? Sivil lojistikten ayrılan tarafları nelerdir?
Askeri lojistiği, bir askeri birliğin harekat yeteneğini destekleyecek tüm unsurların tasarımı ve uygulaması, ilgili ekipman ve malzemenin sağlanarak barışta ve savaşta hazırlığın ve etkinliğin garantilenmesi olarak tanımlayabiliriz. Hem askeri hem de sivil lojistik için geçerli olacak şekilde, lojistiği; istenileni, istenilen yer ve zamanda, istenilen durumda hazır bulundurma sanatı ve bilimi olarak tanımlamak da mümkün. İş dünyasında lojistik, tedarik zincirinin bir parçası olarak değerlendirilmekte, hammadde, yarı-mamul, mamul madde ve ilgili bilgilerin üretim noktasının başından tüketim noktasına kadar, müşteri ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, etkin ve düşük maliyetli bir şekilde akış ve depolanması süreçlerinin planlanması, uygulama ve kontrol edilmesi olarak tanımlanıyor. Her iki alanda lojistik kalite zemini üzerine kurulu. Doğru ürünü, hizmeti ve bilgiyi (personeli), doğru maliyetle, doğru yere/pazara, doğru zamanda, doğru koşullarda ve doğru maliyetlerde ulaştırma her iki alan içinde geçerli. Lojistik bu hususları gerçekleştirirken birliğe, işletmeye maksimum fayda sağlamaya çalışır. Benzer oldukları hususlar oldukça fazla. Ayrıldıkları başlıca hususlar arasında; tabi oldukları mevzuat, temin-tedarik usulleri, işletme usulleri, eğitim sistemleri, stok yönetimi, malzeme cinsleri, envanter yönetimi ve lojistiğin gerçekleştiği ortamı (harekat/operasyon sahası) sayabiliriz.
Türkiye'deki sivil lojistik firmaları yeterince askeri lojistik tecrübelerinden faydalanabiliyor mu?
Özellikle günümüzde lojistiğin birçok alanında sivil sektör ile yakın işbirliği ve bilgi paylaşımı oluyor. Silahlı Kuvvetler'de dış kaynak kullanımının artması, savunma sanayinin giderek güçlenmesi, tedarikte yerli üretime ağırlık verilmesi, Ar-Ge çalışmaları, fuar, seminerler, bilgilendirme toplantıları, firmalarla işbirliği toplantıları ve benzeri etkinlikler sayesinde karşılıklı olarak önemli bir bilgi paylaşımı ve tecrübe aktarımı mümkün olabiliyor.
Dünyada en iyi askeri lojistiği hangi ülke yapıyor? Bu konuda genel bir araştırma var mı?
Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri ve sivil alandaki lojistiğin gelişim seviyesi, Silahlı Kuvvetleri'nin bu alandaki birikimi ve konuya verdiği önem, uluslararası savunma organizasyonlarına üyelik (NATO gibi), savunma harcamalarının durumu, uyulması gereken hukuk kuralları gibi birçok faktör askeri lojistiğin gelişimini etkileyebiliyor. Her ülke uygulama tecrübelerinden çıkardıkları derslerle daha iyiye ulaşma gayreti içinde oluyor. Çeşitli ülkelerin silahlı kuvvetlerini lojistik açısından sıralamaya tabi tutacak şekilde bir araştırmaya rastlamadım. Yapılmış olsa da birçok faktörü dikkate almak zorunda kalacağımızdan sağlıklı bir sonuç alınamayacağını değerlendiriyorum.
Barış ve savaş zamanı askeri lojistik nasıl bir hazırlık dönemine ihtiyaç duyuyor?
Savaş zamanında lojistik sisteminin düzenli bir şekilde işlemesi barış zamanında yapılacak hazırlıklar, uygulamalar ve tatbikatlarla mümkün olabiliyor. Barış zamanında lojistiğin temel fonksiyonları, ihtiyaçlar ve günümüz gelişmeleri doğrultusunda sağlam bir zemin üzerine oturtulursa, uygulama ve tatbikatlardan elde edilen geri bildirimlerle noksanlıklar analiz edilerek daha iyi bir yapıya kavuşturulursa, savaş zamanı lojistiğine ihtiyaç halinde geçiş, kısa sürede ve hatasız olabilir. Bu ise harekatın/operasyonların başarıya ulaşmasına önemli katkı sağlar.
NATO STANDARTLARINDA LOJİSTİK YÖNETİM SİSTEMİNE SAHİBİZ
Türkiye'de askeri lojistiğin temel ihtiyaçları nelerdir?
Türk Silahlı Kuvvetleri birçok silahlı kuvvetlerin örnek aldığı çağdaş ve NATO standartlarında bir lojistik yönetim sistemine sahip. Özel ve kamu sektörü ile yapılan işbirliği içinde ve gerektiğinde bu sektörlerin imkanlarından istifade edilerek her türlü ihtiyaç büyük ölçüde ülkemiz sınırları içinde karşılanıyor. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin lojistik birimlerinde görevli personelin eğitim seviyesi ve bilgi birikimi örnek seviyede. Birçok ülke Silahlı Kuvvetler mensubu lojistik eğitim ihtiyaçlarını Türk Silahlı Kuvvetleri'nden karşılıyor. Ana savunma ve malzeme sistemlerinin karşılanmasında yüzde 52'ye varan yerli üretim payı ile Savunma Sanayi Müsteşarlığı önemli bir rol oynuyor. Türk Silahlı Kuvvetleri, lojistik sistemi; ömür devri yönetimi, entegre lojistik destek sistemi yönetimi, konfigürasyon yönetimi ve benzeri çağdaş lojistik yönetim yaklaşımlarını başarı ile uyguluyor.
Türkiye'de havacılığın gelişiminde askeri pilotlar önemli rol oynadı. Lojistiğin gelişmesinde askeri lojistik uzmanları aktif rol alabiliyor mu, alabilir mi?
Günümüzde, askeri ve özel sektör lojistik sistemlerinde gelişmeler, karşılıklı ilişkilerin artması ve benzeri nedenlerle birbirlerini sürekli etkiliyor. İyi bir eğitim ve tecrübe seviyesine sahip olan askeri lojistik uzmanları, özellikle emekli olduklarında özel sektörün lojistik birimlerinde başarılı çalışmalara imza atıyor, askeri lojistikteki bazı uygulamaları çalıştıkları işletmeye aktararak sektördeki lojistik gelişmeye önemli katkı sağlıyor.
TECRÜBE PAYLAŞIMI GERÇEKLEŞİYOR
Askeri Lojistik neden içe dönük? Tecrübeler paylaşılsa daha iyi olmaz mı?
Askeri lojistiğin, Silahlı Kuvvetlere verilen ülke savunması görevinin gerektirdiği özellikler nedeniyle, bazı alanlarda gizliliğe ihtiyaç göstermesi doğal olarak karşılanmalı. Çeşitli ziyaretler, seminerler, konferanslar, fuarlar, Silahlı Kuvvetlerin lojistik eğitim birimlerinde özel sektöre verdiği kontenjanlar kapsamında alınan eğitim bilgi paylaşımını mümkün kılıyor, tecrübe paylaşımı gerçekleşiyor.
Askeri lojistik üslerin yapılmasında elde edilen deneyimden sivil lojistik üslerin yapımında yararlanılıyor mu?
Askeri lojistik alanında uzun yıllar görev alarak bilgi birikimi ve tecrübeye sahip olan personel Silahlı Kuvvetler'den ayrıldıklarında özel sektörde aynı alanda çalışmaya devam etmeleri halinde birikim ve tecrübelerini aktarabiliyor. Ayrıca, günümüzde özel sektör ulaştığı seviye itibarıyla lojistik alandaki önemli gelişmeleri süratle uygulama alanına sokabilme imkanına sahip. Uluslararası lojistik alanında artan ilişkiler, karşılıklı ziyaretler, görüşmeler bilgi paylaşımını olumlu yönde etkiliyor. Sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikli elemanlar; üniversitelerin lojistik ile ilgili bölümlerinden, meslek yüksekokulları ve sertifika programlarından karşılanabiliyor.
GÜNÜMÜZDE ÖZEL SEKTÖR LOJİSTİKTE ÖRNEK UYGULAMALARA İMZA ATIYOR
Türkiye bölgesinde lojistik üs olmak istiyor. Bu konuda askeri deneyimlerden yararlanılmalı mı?
Türkiye özel sektörün altyapı, teknoloji, ulaşım, depolama ve benzeri konular kapsamında lojistik alanda ulaştığı seviye itibariyle bölgesinde ve uluslararası alanda önemli bir konuma ulaştı. Özel sektörün gelişmesinde askeri lojistiğin tecrübe ve birikiminin önemli rol oynadığını söylemek mümkün. Ancak, günümüzde özel sektör lojistik alanda örnek alınacak uygulamalara imza atıyor.
Askeri lojistiğin bölümleri ve iş oranları nelerdir? Yemek, giyecek ihtiyaçları nasıl karşılanıyor? Bu durum merkezden nasıl takip ediliyor?
Askeri lojistiği; temin ve tedarik lojistiği, işletme ve idame lojistiği şeklinde iki bölüme ayırmak mümkün. Temin ve tedarik lojistiği, lojistiğin araştırma, tasarım, geliştirme, imalat ve üretim ile ilgilenen kolu. Silahlı Kuvvetler'in ihtiyacı olan malzeme ile işletme, idame malzemesi ve sefer stoklarının konsepte dayalı ihtiyaçlar sistemine göre temin ve tedarikine ait faaliyetleri kapsıyor. İşletme ve idame lojistiği ise malzemenin depolanması, depoda iken bakımı, dağıtımı, ulaştırılması, kullanımı ve envanterden çıkarılması ile ilgilenen kolunu oluşturuyor. Büyük oranda uygulamaya dönük olması nedeniyle, işletme ve idame lojistiği daha yüksek bir uygulama oranına sahip. Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yiyecek, giyecek ihtiyaçları Kamu İhale Mevzuatı kapsamında yerli firmalardan tedarik ediliyor. Tedarik edilen malzemenin Lojistik Komutanlıklar vasıtasıyla envanter kontrolü yapılıyor ve malzemeler ihtiyacı olan birliklere sevk ediliyor.
Kaynak: Transport