Türkiye’nin Tahran Büyükelçisi Ümit Yardım’ın başkanlığında gerçekleşen toplantıda da sunduğum gibi EİT bölgesinde karayolu taşımacılığının ve ticaretin daha da kolaylaştırılması için yapılması gereken çok şey bulunuyor.
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT), Türkiye, İran ve Pakistan tarafından kurulmuş olan bir hükümetlerarası kuruluşdur. Yukarıdaki kurucu üyelere daha sonra Afganistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tajikistan ve Türkmenistan EİT’ye dahil olarak üye ülkelerin sayısı 10’a yükselmiştir.
Teşkilatın merkezi Tahran’da olup Genel Sekreterliğini Afganistan’ın seçkin diplomatlarından Büyükelçi Muhammed Yahya Maroofi yürütmektedir.
EİT üyesi ülkeleri gözönüne aldığınızda esasen çok stratejik bir bölgeye hitap ettiğini görürsünüz. Öyle ki EİT bölgesinin doğusunda Hindistan ve Çin, kuzeyinde Rusya, güneyinde Hint Okyanusu ve Avrupa Birliği yer almaktadır.
Bir başka deyişle EİT bölgesi, dünyanın en önemli ‘fabrikaları’ ile en gelişmiş ‘pazarları’ arasında fiziki bir köprüdür.
İşte böyle önemli bir bölgede 2010 yılından itibaren EİT ve IRU aktif olarak işbirliği yapmakta ve uluslararası karayolu taşımacılığının kolaylaştırılması için ortak çalışmalar yapmaktadır.
2010 yılında gerçekleştirilen EİT-IRU İpek Yolu TIR Kervanı bunlardan bir tanesi olup sonuçları itibariyle bölgede önemli bir momentum yakalanmasına katkı yapmıştır. Eylül 2010’da Pakistan’dan yola çıkan Kervan; Afganistan, Azerbaycan, İran, Özbekistan ve Tajikistan’ı ziyaret ederek Ekim ayında Türkiye’de sona erdi. Yaklaşık bir ay süren yolculuk boyunca TIR’lara refakat eden uluslararası uzmanlar, güzergah üzerindeki ülkelerin ulaştırma altyapılarını ve sınır geçiş prosedürlerini özellikle incelediler.
Aralık 2010’de İstanbul’da gerçekleşen EİT Devlet Başkanları Zirvesi, proje sonuçlarını takdirle not ederek bölgede cereyan eden uluslararası taşımaların düzenli olarak takip edilmesini ve bu suretle sınır geçiş prosedürlerinin daha da iyileştirilmesi için yöntem ve eylemler tespit edilmesini istedi.
Buna uygun olarak EİT ve IRU, Türkmenistan’da Haziran 2011’de gerçekleştirilen Ulaştırma Bakanları Toplantısı ECO RMT (EİT Kamyonların Düzenli Takibi) Projesini başlattılar.
Proje, aynı zamanda IRU’nun 2008 ve 2009 yıllarında gerçekleştirdiği Yeni Avrasya Kara Taşımacılığı İnisiyatifi (NELTI) projelerinin de üçüncü ayağını oluşturuyor.
Projeye göre; Dünya Bankası tarafından hazırlanmış bir form kullanılarak, fiilen Avrasya düzleminde uluslararası taşıma yapan kamyon şoförlerinden, seyahatlerine ait zaman, mesafe ve masraflara ait detaylı bilgiler toplanıyor.
Halen 10 EİT ülkesindeki IRU üyelerinin işbirliği ile 30’a yakın nakliye sürücüleri, bu formları üreterek IRU’ya temin etmekteler. Veri toplama süreci Mart 2012 sonu itibariyle sona erecek.
Bilahare elektronik ortama aktarılan bu veriler Hollanda’da mukim bağımsız bir araştırma grubu olan Pantea tarafından analiz edilerek Proje sonuçları 2012 yılında gerçekleştirilmesi öngörülen bir EİT+Çin Ulaştırma Bakanları Konferansı vesilesiyle hem kamuoyuna hem de doğrudan ulusal karar alıcılara takdim edilecek.
Proje vesilesiyle koridor bazında mevcut uluslararası taşımacıların tercih ettiği güzergahlar tespit edilecek ve bu güzergahlar üzerindeki sınır kapılarında tatbik edilen kontrol ve prosedürler ile bunların yol açtığı zaman kayıpları ve masraflar ortaya çıkarılacak. Böylece bulunacak ‘büyük resmi’ dikkate alan ulaştırma uzmanları, modern İpek Yolu’nun bu bölgede gerçekten tezahür edebilmesi için öncelikle alınması gereken idari tedbirleri, mevcut prosedürlerin nasıl iyileştirilmesi gerektiğini tespit edecekler ve buna uygun somut tavsiyeler yapıp özgün eylem planları önerecekler.
Hal böyle iken, projenin ilk ara sonuçlarını dün İstanbul’da gerçekleştirilen EİT Daimi Temsilciler Konseyi’nin 173. toplantısında IRU adına sunmak imkanına kavuştum.
EİT Üyesi ülkelerin Tahran’daki büyükelçileri aynı zamanda ülkelerini EİT nezdinde resmen temsil eden Daimi Temsilciler olarak görev yapmaktadırlar. Bu şekilde oluşturulan EİT Daimi Temsilciler Konseyi, Tahran’daki EİT Sekreteryası’nda prensip olarak her ay toplanarak Teşkilat’ın faaliyetlerini sistematik olarak takip ve tetkik ediyor.
EİT Daimi Temsilciler Konseyi’nin 173. toplantısı istisnai olarak 6 Ocak 2012 tarihinde İstanbul’da (Tahran’da değil) ve Türkiye Dışişleri Bakanlığı’nın liderliği ve evsahipliğinde gerçekleştirildi.
Türkiye’nin Tahran Büyükelçisi Ümit Yardım’ın başkanlığında gerçekleşen toplantıda da sunduğum gibi EİT bölgesinde karayolu taşımacılığının ve ticaretin daha da kolaylaştırılması için yapılması gereken çok şey bulunuyor.
ECO RMT projesinin aşağıdaki ara sonuçları ise bunun ne kadar önemli olduğunu zaten kendiliğinden anlatıyor:
Proje veri tabanına şu ana kadar girilen verilere göre EİT bölgesinde uluslararası taşımacılık yapan kamyonların ortalama hızı sadece 14,5km/saat’dir.
Kamyonların fiili seyir süresinin toplam seyahat süresine oranı % 34’tür. Sınır kapılarında kuyrukta geçen süre toplam sürenin % 23’üne eşittir.
Akaryakıt hariç tutulur ise, EİT bölgesindeki tipik bir uluslararası ticari kamyon seferinin toplam sefer maliyetinin % 28,3’ü gayrıresmi masraflardan ibarettir.
Halen dönem başkanlığını Türkiye’nin üstlendiği EİT bölgesinde, önümüzdeki dönemde taşımacılığı kolaylaştırmaya verilen önem özellikle 2010 yılından itibaren artmaktadır.
Umut ederim ki yakalanan momentuma takviye olan bu bilimsel çalışmalar sayesinde karar alıcılar ve yetkili makamların bölgedeki işbirliği giderek canlanacaktır. Eğer bu mümkün olur ise, EİT bölgesi sadece harita üzerinde değil gerçek hayatta da dünyanın fabrikaları ile pazarlarını üstelik çoğu zaman Türkiye üzerinden buluşturabilecektir.
Bilvesile hepinize güzel bir hafta dilerim.
Esen kalın!
Haydar Özkan/ Taşıma Dünyası