1. ORTAK TRANSİT REJİMİ NEDİR?
Basitçe ifade edilmek gerekirse, Ortak Transit Rejimi 1987 tarihli Ortak Transit Sözleşmesine dayanan ve AB üyesi ülkelerin uyguladığı transit kurallarının komşuları olan EFTA Ülkelerince (İsviçre, Norveç ve İzlanda) de uygulanmasını sağlayan ve ileride de bu Ortak Transit Sistemine dahil olmak isteyen tüm üçüncü ülkelere de uygulanabilecek bir transit sistemidir.
Ortak Transit Rejiminin amacı bir AB üyesi ülkede açılan transit beyannamesinin, verilen teminatın ve tanınan basitleştirmelerin AB’ye üye olmayan ancak Ortak Transit Rejimine taraf olan bir ülkede de geçerli olması ve bu ülkeye girişte ayrıca bir transit beyanında bulunulmasına gerek kalmadan ortak transit işleminin kesintisiz bir şekilde tamamlanmasıdır. Aynı durum bir EFTA ülkesinde başlatılan her ortak transit işlemi için de söz konusudur.
Anlaşılacağı üzere, Ortak Transit Rejimi transit eşyasının işlemlerinin hızlandırılmasını ve basitleştirilmesi sağlayan, dolayısıyla ticaret erbabının zaman kaybetmesini önleyerek maliyetlerinin düşmesini amaçlayan bir sistemdir.
2. NCTS NEDİR?
Ortak Transit Rejiminin amacı transit işlemlerini hızlandırmak ve basitleştirmek olduğundan bunun “tamamen kağıtsız bir sistem” olmadan gerçekleştirilmesi düşünülemezdi. Bu nedenle 1990’lı yıllarda başlatılan elektronikleşme çalışmaları sonucunda 2005’te tüm taraf ülkelerin ortak transit işlemlerinde transit beyannamesinin 1, 4 ve 5 no.lu nüshalarının kullanımına son vermeleri ve NCTS’in (Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi) kullanılması zorunlu hale gelmiştir.
Kısaca NCTS; transit beyanının sunulmasından rejimin ibra edilmesine kadarki her aşamanın tamamen elektronik ortamda gerçekleştirildiği, gerek gümrük idareleri arasındaki gerekse gümrük idareleri ile ticaret erbabı arasındaki iletişimin elektronik mesajlar ile sağlandığı ve bu şekilde güvenilir ticaret erbabı için önemli basitleştirmelerin uygulandığı bir programdır.
3. ÜLKEMİZ ORTAK TRANSİT SÖZLEŞMESİNE NE ZAMAN TARAF OLACAKTIR?
Ülkemizin Ortak Transit Sözleşmesine taraf olmak üzere yürüttüğü mevzuat, teknik ve organizasyona ilişkin hazırlıklar son aşamasına gelmiştir. Ortak Transit Yönetmeliği 24/08/2011 tarihli ve 28035 (mükerrer) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş, Bakanlığımızın NCTS Programı geliştirilerek test uygulaması gerçekleştirilmiş ve Ortak Transit Rejiminin işleyişine ilişkin diğer gerekli hazırlıklar tamamlanmıştır.
Ortak Transit Sözleşmesine taraf olabilmek için AB Komisyonu tarafından ülkemize bir değerlendirme ziyareti gerçekleştirilmesi ve söz konusu ziyarette ülkemizin ulusal NCTS uygulaması ve konuya ilişkin gerçekleştirdiği hazırlıkların yerinde görülmesi gerekmektedir. Anılan ziyaretin olumlu sonuçlanması halinde ülkemiz Sözleşmeye taraf olmak için resmi olarak davet edilecektir. Ülkemizin anılan Sözleşmeye taraf olması için 01/07/2012 tarihi öngörülmüştür.
4. ÜLKEMİZ ORTAK TRANSİT SÖZLEŞMESİNE TARAF OLANA KADAR UYGULAMA NASIL OLACAKTIR?
Ülkemiz Ortak Transit Sözleşmesine taraf olana kadar ortak transit işlemleri sadece ulusal düzeyde gerçekleştirilecektir. Bir başka deyişle, ortak transit beyanlarında gerek hareket gerekse de varış gümrük idaresi ülkemiz gümrük bölgesinde bulunacak ve varış idaresinde ortak transit işlemi sonlandırılacaktır.
5. ORTAK TRANSİT REJİMİ, ŞU ANDA UYGULAMAKTA OLDUĞUMUZ TRANSİT REJİMİ HÜKÜMLERİNDEN FARKLI OLARAK NELER GETİRMEKTEDİR?
Transit rejimi sadece Türkiye Gümrük Bölgesinde uygulanırken, Ortak Transit Rejimi tüm AB ve EFTA ülkelerinde uygulanmaktadır ve dolayısıyla ülkemizde yapılan bir ortak transit beyanı ve buna ilişkin teminat bu ülkelerde de geçerli olacaktır. Benzer şekilde ülkemizde verilen bir teminat ile Almanya’dan ülkemize yönelik bir transit işleminin gerçekleştirilmesi mümkün olacaktır.
Kağıt ortamda transit beyannamesinin (1, 4 ve 5 no.lu nüshalar) kullanılması yerine NCTS’ten elektronik ortamda beyan yapılacaktır.
Basitleştirmelerden (Kapsamlı Teminat ve Teminattan Vazgeçme, İzinli Gönderici, İzinli Alıcı ve Özel Mühür) faydalanılacaktır.
6. ORTAK TRANSİT REJİMİNDE HANGİ BASİTLEŞTİRİLMİŞ USUL TÜRLERİNDEN FAYDALANABİLİRİM?
Ortak Transit Yönetmeliğinin 30 uncu maddesinde izin makamınca aşağıdaki basitleştirmelerin kullanımına izin verilebileceği hükme bağlanmıştır:
a) Kapsamlı teminat veya teminattan vazgeçme,
b) Özel tip mühürler,
c) İzinli gönderici,
ç) İzinli alıcı,
d) Belirli taşıma şekillerine özgü usuller;
1) Demiryolu ile taşınan eşya,
2) Havayolu ile taşınan eşya,
3) Boru hattı ile taşınan eşya.
Bu basitleştirmelerden AB uygulamasında sıklıkla kullanılanlar kapsamlı teminat ve teminattan vazgeçme, izinli gönderici ve izinli alıcı uygulamalarıdır. Tüm basitleştirmeler için Yönetmeliğin 31 inci maddesinde tanımlanan genel koşullar yanında her bir basitleştirmeye ilişkin yine Yönetmelikte düzenlenen özel koşulların yerine getirilmiş olması gerekmektedir.
Kapsamlı Teminat: Bir kişinin birden fazla ortak transit işleminde kullanabileceği bir teminat türüdür. Başvuran kişinin geçmişte yaptığı transit işlemlerinden faydalanılarak bir hafta süresince gerçekleştireceği transit işlemlerinde kendisine gereken teminat tutarı hesaplanır. Bu tutara referans tutar adı verilir ve referans tutar kadar teminat idaresine teminat mektubu verilir. Kapsamlı teminat düşümlü olarak çalışmaktadır.
İndirilmiş tutarda kapsamlı teminat: Kapsamlı teminat tutarı, asıl sorumlunun yeterli ortak transit rejimi deneyimi bulunduğunu kanıtlaması durumunda, referans tutarın % 50'sine; asıl sorumlunun yeterli ortak transit rejimi deneyimi bulunduğunu ve yetkili makamlarla çok yakın işbirliği yaptığını kanıtlaması durumunda, referans tutarın % 30'una indirilebilir.
Teminattan vazgeçme: Asıl sorumlunun yeterli ortak transit rejimi deneyimi bulunduğunu, yetkili makamlarla çok yakın işbirliği yaptığını, taşıma işlemlerini yönetim altında bulundurduğunu ve yükümlülüklerini karşılayacak yeterli mali kaynağa sahip olduğunu kanıtlaması durumunda tanınabilir. Asıl sorumlunun yükümlülüklerini karşılayacak yeterli mali kaynağa sahip olması, Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen şartları taşıyan ve bağımsız denetim yetkisi verilen bağımsız denetçi tarafından firmanın son üç yılı esas alınmak üzere mali tabloları incelenerek Sermaye Piyasası Kurulu tarafından belirlenen Denetim İlke ve Kuralları ile Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine göre hazırlanan ve referans tutarın beş katını karşılayacak kadar öz sermayesinin bulunduğunu gösteren rapor ile kanıtlanır. Teminattan vazgeçme durumunda, teminat tutarı referans tutarın % 1'i olur. Ülkemiz Ortak Transit Sözleşmesine taraf olduktan sonra teminatın tamamından vazgeçilmesi söz konusu olacaktır.
İzinli gönderici: Transit beyannamesine konu eşyayı hareket idaresine sunmaksızın ortak transit işlemleri gerçekleştirmek isteyen kişilere izinli gönderici statüsü verilebilir. Bu basitleştirme sadece kapsamlı teminat veya teminattan vazgeçme izni verilen kişilere tanınır.
İzinli alıcı: Ortak transit rejimine tabi eşyayı ve transit refakat belgesini varış idaresine sunmaksızın eşyayı kendi tesislerinde veya belirlenmiş bir başka yerde teslim almayı isteyen kişilere izinli alıcı statüsü verilebilir.
7. KAPSAMLI TEMİNAT/TEMİNATTAN VAZGEÇME, İZİNLİ GÖNDERİCİ GİBİ BASİTLEŞTİRMELERDEN FAYDALANMAK İÇİN NE YAPMALIYIM?
Ortak Transit Yönetmeliğinin 30 uncu maddesinde sayılan kapsamlı teminat, izinli gönderici veya izinli alıcı gibi basitleştirilmiş usullerden faydalanmak için anılan Yönetmeliğin 31 inci maddesinde sayılan genel koşulları taşıyanlar, ayrıca her bir basitleştirilmeye ilişkin Yönetmelikte düzenlenen özel koşulları da taşıyor olmaları halinde izin makamı olan Gümrükler Genel Müdürlüğüne başvurabilirler.
Kapsamlı teminat veya teminattan vazgeçme izni başvurularının Ortak Transit Yönetmeliğinin 22 no.lu ekinde yer alan form ile yapılması gerekmektedir.
8. TRANSİT REJİMİNDE KULLANDIĞIM MEVCUT TEMİNATIMI NCTS’TE DE KULLANABİLİR MİYİM?
Ortak Transit Yönetmeliğinin Geçici Madde 1’i uyarınca Bakanlığımız, Türkiye’nin Ortak Transit Sözleşmesine taraf olacağı tarihe kadar, transit rejiminde hali hazırda kullanılmakta olan teminatları kapsamlı teminat olarak kabule bu Yönetmelik hükümlerine bağlı kalmaksızın yetkili kılınmıştır.
Bilge Sisteminde tanımlı toplu teminatı veya Uluslararası Nakliyeciler Derneği kefaletinde yürütülen Global Teminat Sistemi teminatı bulunanlar söz konusu teminatlarını NCTS üzerinden yapacakları ortak transit işlemlerinde de kullanabilirler.
Ancak, belirli mali ve güvenirlik koşullarını taşıyan kapsamlı teminat kullanıcılarına tanınan teminat tutarında referans tutarın %50’sine veya %30’una kadar indirme veya teminattan vazgeçme uygulamasından faydalanabilmek için kullanıcılara kapsamlı teminat için başvurmaları önerilmektedir. Ülkemizin 1 Temmuz 2012 tarihinde Ortak Transit Sözleşmesine taraf olması öngörüldüğünden, toplu teminatlar veya UND teminatları bu tarihten sonra NCTS’te kullanılamayacaktır.
9. ASIL SORUMLU KİMDİR? NASIL ASIL SORUMLU OLABİLİRİM?
Asıl sorumlu şahsen veya yetkili temsilcisi aracılığı ile eşyayı ortak transit rejimine tabi tutan kişidir.
Asıl Sorumlunun sorumlulukları ve yükümlülükleri de Ortak Transit Yönetmeliğinin 15 ve 16 ncı maddelerinde düzenlenmiştir.
Asıl sorumlu, ortak transit rejiminde transit beyannamesinin 50 no.lu kutusunu imzalamaktadır. Asıl sorumlu olabilmek için Bakanlığımızın herhangi bir özel iznine gerek bulunmamakta olup, BİLGE sisteminde transit beyannamesi düzenleyebilen herkes aynı kullanıcı adı şifresi ile NCTS’e giriş yapabilecektir.
10. NCTS PROGRAMINA VERİ GİRİŞ SALONUNDAN MI BEYANNAME GÖNDERECEĞİM?
NCTS’e transit beyannamesi gönderebilmek için gümrük idarelerindeki veri giriş salonlarına gelmenize gerek yoktur. NCTS’in internet linki kullanılarak internet bağlantısı bulunan her bilgisayardan NCTS’e transit beyannamesi sunulabilir.
11. TRANSİT REFAKAT BELGESİ NEDİR? TRANSİT BEYANNAMESİNDEN NE FARKI VARDIR?
Transit refakat belgesi transit beyannamesi bilgilerine dayanan ve eşyaya refakat etmek üzere NCTS’ten bastırılan belgedir. Hareket gümrük idaresinde eşyanın gümrük işlemleri tamamlanarak sevk edilmesinden önce gümrük memuru tarafından sistemden beyaz A4 kağıt üzerine alınan bir çıktıdır. Sağ üst bölümünde barkod ve MRN adı verilen tescil numarasını taşır.
Transit beyannamesi sistemde tescilli beyanname olup, transit refakat belgesi yalnızca sistemdeki beyannamenin MRN numarasını taşıyan bir çıktı olup, beyannamenin birden fazla kalemi içeriyor olması halinde kalem listesinin de çıktısı gümrük memurunca alınarak transit refakat belgesine eklenir.
12. TRANSİT BEYANNAMESİNİN 1, 4 VE 5 NOLU NÜSHALARI KULLANILMAYA DEVAM EDECEK Mİ?
Ortak Transit İşlemleri NCTS üzerinden elektronik ortamda yürütüleceğinden, sisteme erişilemeyen durumlar hariç (fallback) kağıt beyanname kullanılmayacaktır.
13. ORTAK TRANSİT REJİMİNE TABİ TUTACAĞIM EŞYAYI GÜMRÜK İDARESİNE SUNMAMA GEREK VAR MI?
İzinli gönderici statüsüne sahip kullanıcıların eşyayı hareket idaresine, izinli alıcı statüsüne sahip kullanıcıların da eşyayı varış idaresine sunmasına gerek bulunmamaktadır. Bunun dışında standart usulde yapılan her ortak transit işleminde eşyanın gümrük idaresine sunulması gerekmektedir.
Kaynak: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı