Dünya ticaretinin yüzde 90'ı, ülkemiz ticaretinin de yüzde 88'i denizyolu ile yapılıyor. 8 bin 333 kilometre kıyı şeridine sahip Türkiye'de 174 adet liman ve iskele bulunuyor.
Ernst&Young Vergi Bölümü İzmir Ofisi Müdürü Güray Kurşunoğlu ve ekibi "Dünyada ve Türkiye'de Liman İşletmeciliği Faaliyetleri" başlıklı bir rapor hazırladı. Rapor; "Dünyada Gemi Taşımacılığı ve Ticari Liman Sektörü", "Türkiye'de Liman İşletmeciliği Sektörü" ve "Türkiye'deki Liman Özelleştirmeleri" konularını kapsıyor. Güray Kurşunoğlu aynı zamanda Kuzey Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş'de Kıdemli Müdür olarak görev yapıyor. Geçtiğimiz aylarda vergidegundem.com sitesinde rapor yayınlandı. Peki rapor nasıl hazırlandı, içeriğinde neler var?
Güray Kurşunoğlu ve ekibi raporu oluştururken sektörde faaliyet gösteren veya bire bir iletişim halinde oldukları müşterileriyle görüştü. Bu süreçte müşterilerinin çalışmalarından da faydalandıklarını söyleyen Güray Kurşunoğlu, "Dünyada şuan Çin'in üretici Batı'nın tüketici olduğu bir döngü söz konusu. Dünya ticaretinin yüzde 90'ı, Türkiye ticaretinin de yüzde 88'i denizyoluyla yapılıyor. Baktığımızda Türkiye'de de ciddi anlamda yükleme boşaltma konusunda bir işlem hacminde artış olduğunu görüyoruz. Yükleme boşaltma anlamında 2005'ten 2009'a yüzde 50'lere varan bir artış söz konusu. Kruvaziyer ticaretinde Kuşadası Limanı gibi gelen turist sayısını da inceleyecek olursak mesela 2000'li yılların başında Türkiye'ye deniz yoluyla 1.1 milyon turist gelmiş. Bu sayı bugünlerde 2.5 milyonu buldu" dedi.
İşte Güray Kurşunoğlu ve ekibi tarafından hazırlanan "Dünyada ve Türkiye'de Liman İşletmeciliği Faaliyetleri" adlı raporda dikkat çeken bazı bilgiler.
DÜNYADA GEMİ TAŞIMACILIĞI ve TİCARİ LİMAN SEKTÖRÜ
Dünya ticaretinin yüzde 90'ı, ülkemiz ticaretinin de yüzde 88'i denizyolu ile yapılıyor. Denizyolu taşımacılığının karayolu taşımacılığına göre 6.5 kat, demiryolu taşımacılığına göre 3.5 kat daha ekonomik olduğu belirtiliyor. 2003 yılından 2008'in yazına kadar dünya ekonomisinde görülen istikrarlı ve güçlü büyüme trendi, dünya ticaret filosundan yıllık ortalama yüzde 8'lik bir tonaj talebi oluşmasını sağlıyordu. Hızlı filo büyümesine rağmen, kapasite kullanım oranı kalıcı bir şekilde yüzde 90'ın üzerinde seyrediyor ve bu durum tam kapasite kullanımı olarak değerlendiriliyordu. Ekonomik faaliyette yaşanan keskin düşüşe paralel olarak tonaj talebi de dünya ticaretinde yaşanan yüzde 11.9'luk düşüşe paralel olarak yüzde 3 oranında düştü.
Dünya ticaret filosu kapasite kullanım oranı 2008 yılındaki yüzde 90 seviyesinden 2009'da yüzde 81 seviyesine geriledi. İmalat Çin'e taşınırken tüketimin büyük bir kısmı Batı'da gerçekleşiyor, bu durum üretimin dünyanın bir bölgesinde tüketimin ise diğer bölgesinde gerçekleştiği bir sistemi ortaya çıkarıyor.
Dünyadaki Liman Yönetim Şekilleri: Limanlar genel olarak 4 kategoride sınıflandırılabilir: Özel sektör limanları, kamu hizmeti modeli, araç (tool) modeli, kiralık (landlord) modeli.
Uluslararası Kurvaziyer Sektörü:
Kruvaziyer sektörü dünyadaki seyahat endüstrisinin en hızlı büyüyen segmentleri arasında yer alıyor. Deniz Ticaret Odası'nın 2009 yılı Sektör Raporu'na göre, kruvaziyer sektörünün Bileşik Yıllık Büyüme Oranı (BYBO) 2003 yılından beri yüzde 16.9 civarında seyrediyor. CLIA tarafından yayınlanan 2010 Kruvaziyer Piyasası Genel Bakış Raporu'na göre, 1980 yılından beri 176 milyon yolcu iki günden fazla süren deniz yolculuklarına çıkmış ve kruvaziyer yolcu kitlesinin yüzde 40'ından fazlası son 5 yıl içinde oluşturulmuş. 1990 yılından beri sektördeki yıllık ortalama yolcu artış oranı yüzde 7.4.
TÜRKİYE'DE LİMAN İŞLETMECİLİĞİ
8 bin 333 km kıyı şeridine sahip Türkiye'de 174 adet liman ve iskele bulunuyor. Bunlardan 6 tanesi Türkiye Denizcilik İşletmeleri tarafından, 4'ü de Türkiye Devlet Demir Yolları tarafından işletiliyor.
TÜİK tarafından yayımlanan verilere göre, 2009 yılında Türkiye'nin uluslararası ticaret hacminin yaklaşık yüzde 85'ini deniz taşımacılığı oluşturuyor. Önümüzdeki 5 ila 10 yıllık dönem boyunca, kargo trafiğinin en hızlı büyüyen segmentinin konteyner kargo segmenti olması bekleniyor. Drewry Raporu, Türkiye'nin GSYİH'si önümüzdeki 17 yıl içinde BYBO yüzde 4.2 oranında büyümesi koşuluyla, konteyner trafiğinin 2025 yılında 15 milyon TEU'yu aşacağını öngörüyor.
TÜRKİYE'DEKİ LİMAN ÖZELLEŞTİRMELERİ
1997 tarihinden itibaren TDİ Limanları'nda başlatılan özelleştirme kapsamında, özellikle Türkiye'nin konteyner taşımacılığında önemli rolü oynayan ve limanlarından gelir sağlanmasına rağmen, gelirlerin limanların modernizasyonu ve geliştirilmesi için kullanılmaması sonucu artan taşımacılık hızına ve ihtiyaçlarına cevap veremez hale gelen TCDD Limanları özellikle 2004 yılından itibaren özelleştirme kapsamına alındı.
Liman Özelleştirmelerinin amaçları
- Kamu sektörünün payını ve bürokrasiyi azaltmak,
- Liman hizmetlerinin etkinliğini ve verimliliğini artırmak,
- Liman kolaylıkları ve kaynaklarının azami kapasite kullanımını sağlamak,
- Ulusal ve bölgesel rekabeti artırmak,
- Finansal bağımsızlık sağlamak,
- Limanları modern işletme teknikleri ve uygulamaları ile yönetmek,
- Limanların teknolojik gelişmelere ayak uydurmasını sağlamak.
Dünya deniz taşımacılığı hatları
Doğu-Batı Trafiği
Avrupa-Kuzey Amerika hattı
Avrupa-Asya hattı
Kuzey Amerika-Asya hattı
Kuzey- Güney Trafiği
Avrupa-Güney Amerika Batı kıyısı
Kuzey Amerika-Avustralya / Yeni Zelanda hattı
ABD-Doğu kıyısı / ABD-Körfez-Güney Amerika doğu kıyısı hatları
Asya-Güney Amerika Batı kıyısı hattı
Asya-Avustralya / Yeni Zelanda hattı
Avrupa-Afrika'nın güney bölgesi hattı
Avrupa-Hint Okyanusu / Doğu Afrika hattı
Limanlardaki hizmetler
- Pilotaj
- Yedekleme ve römorkör
- Erzak ve akaryakıt ikmali, sulama
- Çöp toplama, safra yok etme
- Güverte enspektör hizmeti
- Seyir yardımcı araç ve gereçleri
- İletişim, su, elektrik malzemeleri gibi gemi operasyonları için gerekli kıyıda üstlenilen operasyonel hizmetler,
- Acil onarım tesisleri
- Ankoraj, yanaştırma ve bağlama hizmetleri
- Konteynerla manevra yapma, depolama
- Tahmil ve tahliye
- Vinç hizmeti
- Ardiye
- Terminal hizmetleri
Kaynak: Transport