Altın Frank uygulansaydı, 2 bin tonluk bir gemi 7584 dolar fener, 3200 dolar tahlisiye, 240 dolar ise sağlık ücreti olmak üzere 11 bin 24 dolar ödeyecekti.
Montrö Antlaşması’ndan kaynaklanan Türk Boğazları’ndan uğraksız geçiş yapan gemilerden alınan ücretlerin artışı ile ilgili, Ak Parti Hükümeti, 3 bakanlığın koordinasyonunda bir çalışma başlattığı öğrenildi.
Üç bakanlıktan komite oluştu
Ulaştırma, Enerji ve Dışişleri Bakanlıkları, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nde Türkiye’ye sağlanan hakları tam uygulamak için bir çalışma komitesi oluşturdu. Bu komite, Türk Boğazları’ndan uğraksız olarak geçen gemilerden alınan resmi harçların 1982 yılında kur farkının sabitlenerek yüzde 75,2 oranında indirim uygulanmasını ortadan kaldırmak için çalışmalar yapmaya başladı. Uluslararası platformlarda lobi çalışmaları yapacak olan Komite, tarihi ve doğal güzellikleri bulunan ve çevresinde 12 milyon insanın yaşadığı İstanbul’u korumak ve Türk Boğazları’ndan geçen petrol trafiğini, boru hatlarına yönlendirilmesi için yeni argümanlar oluşturacağı öğrenildi.
Yıllık kaybımız 400 milyon dolar
Montrö Boğazlar Sözleşmesinin Ek–1 Maddesinde belirtilen Tahlisiye, Fener ve Sağlık ücretleri Altın-Frank kuru üzerinden net tona göre tahsil ediliyor. Montrö Sözleşmesi’nin imzalandığı yıllarda uluslar arası kurallarda uygulanan para biriminin çoklukla Altın Frank üzerinden olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Necmettin Akten; “1 Altın Frank, 22 ayar, 65.5 mgr altına eşdeğer tutardı. Dolayısıyla Türkiye Cumhuriyeti ticaret gemilerinin ödemesi gereken geçiş ücretlerini hizmetin verildiği tarihteki Altın Frank karşılığı almak durumundadır. Ancak bu ölçü kaçırılmıştır. Türkiye, geçiş yapan gemilerden alması gereken ücretin 2010 yılı sonu itibariyle ancak onaltıda birini alabilmektedir. 1980’li yıllarda geçiş ücretleri Altın Frank’ın olması gereken değeri üzerine oturtulmuş ve 10 kat artırılmıştı. Ancak tepkiler yüzünden uygulama geri çekildi. Türkiye’nin altın frank karşılığı olarak ücretleri geçiş yapan gemilerden alma hakkı vardır. Ancak altın frank üzerinden ücret alma uygulamasının belli bir süre önceden uluslararası camiaya duyurularak diplomasi yoluyla ve belli bir zaman sürecinde yumuşak geçiş şeklinde yapılması gerekir” dedi. Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nün fener ve tahlisiye ücretlerinden yılda ortalama 30 milyon dolar para tahsil ettiğini söyleyen Deniz Haber Ajansı Genel Yayın Yönetmeni Tarkan Biricik, Altın Frank kurunun Türk Boğazları için uygulanması halinde bu rakamın yılda 400–450 milyon dolar civarında olacağını kaydetti.
Altın-Frank, gemi geçiş ücretlerini 16 kat artırıyor
Türk Boğazlarından uğraksız olarak geçen 2 bin tonluk bir gemi, Türkiye’ye 474 dolar fener, 200 dolar tahlisiye, 15 dolar ise sağlık ücreti olmak üzere 689 dolar ödüyor. Türkiye Cumhuriyeti, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nde hakkı olan Altın-Frank uygulaması yürürlüğe koyduğu zaman, 2 bin tonluk bir gemi 7584 dolar fener, 3200 dolar tahlisiye, 240 dolar ise sağlık ücreti olmak üzere 11 bin 24 dolar ödeyecek.
12 ülke, Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne taraf
Montrö Boğazlar Sözleşmesi Türk Boğazları’ndan geçiş rejimini ve boğazlar bölgesinin güvenliği belirlemek amacıyla 1936 yılında Türkiye’nin içinde bulunduğu 10 ülke tarafından imzalandı. Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin imzalanması ile birlikte, 24 Temmuz 1923 yılında imzalanan Lozan Barış Antlaşması’nın 23. Maddesi’nde belirtilen, Türk Boğazlar Rejiminin yerini aldı.
29 Madde ve 4 lahikadan oluşan Montrö Boğazlar Sözleşmesine, Türkiye, Bulgaristan, Fransa, Büyük Britanya, Yunanistan, Avustralya, Japonya, Romanya, Yugoslavya ve SSCB imza koydu. 25 Aralık 1991 yılında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılması ile birlikte Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ne Ukrayna ve Gürcistan, Karadeniz’e kıyısı olan ülke statüsünde taraf oldu. Anlaşmanın giriş maddesi dışında ilk 6 maddesi Ticari Gemilerin Türk Boğazları’ndan uğraksız geçiş yapılmasını düzenlerken, 15 madde Askeri Gemileri, bir madde Uçakları, 3 madde Genel Hükümleri, 4 madde ise Son Hükümleri içeriyor.
Altın-Frank kuru nasıl hesaplanıyor?
Montrö Sözleşmesi kapsamında gemilerin fener, tahlisiye ve patente ücretini ödemelerini sıkı bir denetime tabi tutmak ve yaptırtmak, ödemeyen gemilerle ilgili işlemler yapmak, ücreti ödemeyen gemiyi gerektiğinde ödeme yapılana kadar Boğazlardan geçirmemek Türkiye Cumhuriyeti’nin hakkı olarak belirlenmiştir.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nin Lahikası ticaret gemilerinin geçişi sırasında alınacak ücretleri net ton başına ve hizmet türü itibariyle şöyle belirlemiştir:
• Sağlık resmi (patente parası) Net ton başına 0.075 Altın Frank
• Fener resmi: 800 Net tona kadar (net ton başına) 0.42 Altın Frank 800 Net tonun üstünde (net ton başına) 0.21 Altın Frank
• Kurtarma (Tahlisiye) hizmeti: Net ton başına 0.10 Altın Frank
Kaynak: Recep CANPOLAT - KARA & DENİZ