Ne yapmamız gerektiğini koordine edecek kurum 21 Eylül 2006 tarihli ve 5544 sayılı kanun ile kurulan Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK)'dur. Bu kurumun, ülkenin çalışan/çalışacak bireylerinin önünü açacağına, işverenlerin ve çalışanların/çalışacakların AB ve dünya ile bütünleşmesini sağlayacağına inanıyoruz.
Türkiye'nin taşımacılık sektöründe ve tüm sektörlerinde çalışacaklardan veya çalışanlarının büyük çoğunluğundan "Abi ne iş olsa yaparım" veya "ben daha çocukken bu işe başladım" ya da "yaptığım/yapacağım işin, bitirdiğim okulla ilgisi yok ama ben ne yapayım" gibi sıralanacak onlarca cümleyi duyabiliriz. Böyle bir gerçekle karşı karşıya olan bir ülkenin, gelişmesi ve güçlenerek büyümesi biraz zor olacaktır. Özellikle de küreselleşen dünyada diğer ülkelerle rekabet etmesi daha da zorlaşacaktır. Kaliteli ve rekabet edilebilir maliyetlerle ve kaliteli işgücü ile hizmet ve mal üretimi yapamayacak, yaptıklarını satmakta çok sıkıntı yaşayacaktır.
Ülke ve kurumlarının başarılı olmasının, gelişmesinin ve zenginleşmesinin itici gücü; hiç kuşkusuz standartları ve yeterlilikleri günün şartlarına uygun olarak ve tüm paydaşların ortak kararı ile belirlenmiş meslekler ve bu mesleklere uygun eğitim sistemiyle yetiştirilmiş bireyleridir. Maalesef bugüne kadar meslek standartları ve yeterlilikler pek önemsenmemiş, herkes her işi yapabileceğini zannederek her işe talip olmuştur ve sonuç da ortadır.
Taşımacılık dahil her ne iş yapıyor olursak olalım çok yakın bir zamanda ülkemizde veya ülke dışındaki bir işi yapmaya talip olduğumuzda şöyle bir ilanla veya istekle karşılaşacağız: "İhaleye girmeniz ve sizinle bir iş yapmamız için, işgörenlerinizin ve siz firma sahibinin standartları belirlenmiş şu mesleklere ve şu sertifikalara sahip olması gerekmektedir."
Peki ne yapmalıyız? Cevap, tüm mesleklerin meslek standartları ve yeterlilikleri belirlenmeli, eğitimler bu yeterlilikler dikkate alınarak yapılmalı,ölçme değerlendirme ve sınavlar bağımsız birimlerce yapılmalı ve sonucunda bireylere, ülkenin ve hatta AB'nin her yerinde geçerli bir mesleki sertifika verecek sistemin kurulmasıdır.
İşte bu sistemi kurmak ve işleri koordine etmek için çok yakın bir tarihte bir kurum oluşturuldu. Kurumun oluşturulması yetmiyor, taşımacılık sektörü dahil tüm işgören, işveren, sanayi, ticaret, sivil toplum v.b. kurum, kuruluş, birlik, derneklerin de hiç gecikmeden işe soyunmaları ve ellerini taşın altına koymaları gerekiyor.
Ne yapmamız gerektiğini koordine edecek kurum 21 Eylül 2006 tarihli ve 5544 sayılı kanun ile kurulan Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK)'dur. Bu kurumun, ülkenin çalışan/çalışacak bireylerinin önünü açacağına, işverenlerin ve çalışanların/çalışacakların AB ve dünya ile bütünleşmesini sağlayacağına inanıyoruz.
Ancak yeni oluşturulan bu kurumu ve konumuzu daha iyi anlatmanın ve anlamanın yolu, bu küresel süreçte ortaya çıkan bazı tanımları tanımaktan geçiyor. Bu tanımanın, işi kolaylaştıracağını ve adı geçen kurumu dünya ile iş yapmayı planlayan herkesin daha iyi tanıyacağını düşünüyoruz.
Bu tanımların başlıcaları aşağıdadır:
Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK): Bu kurumun temel görevi, AB ile uyumlu "ulusal mesleki yeterlilik sistemi"ni kurmak ve işletmektir. Kurum bu görevlerini Milli Eğitim Bakanlığı, Yükseköğretim Kurulu, işçi, işveren, meslek kuruluşları ve diğer ilgili kurumlarla işbirliği yaparak yerine getirmektedir. MYK"nın temel görevleri bağlamında, meslek standartlarının belirlenmesi öncelik arz etmektedir. Eğitim ve öğretim programlarının iş piyasası gereklerine göre oluşturulmasında, bireylerin mesleği icra edebilme becerilerinin tespitinde meslek standartları temel teşkil etmektedir.
MYK'nın en önemli görevlerinden biri, Türk işgücünün mesleki yeterliliklerinin uluslararası düzeyde tanınmasının sağlamaktır. Sertifikaların uluslararası geçerliliği için sertifikalandırılan yeterliliklerin uluslararası karşılaştırılabilir olması ve sertifikaların verilmesi süreçlerinin kalite güvencesinin sağlanması gerekmektedir. MYK bu kapsamda Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi'yle uyumlu Ulusal Yeterlilik Çerçevesi'nin geliştirilmesini sağlayacak; belgelendirme süreçlerinin kalite güvencesi ise Avrupa Akreditasyon Birliği bünyesindeki çok taraflı tanıma anlaşmasına taraf olan akreditasyon kuruluşları aracılığıyla sağlanacaktır.
MYK tarafından verilecek belgelerin alınması şimdilik tamamen arz talep dengesi ile oluşacak bir yapı içerisinde ve gönüllülük esasına göre gerçekleşecektir. Belgelerin tanınırlığı ve özellikle işveren nezdinde ifade ettiği yetkinlik belge sahiplerini avantajlı duruma getirecektir. MYK tarafından bir zorunluluk olmamakla birlikte kısa sürede bu belgelerin pek çok sözleşmede referans olarak alınması, kişi yeterliliklerinin formel ifadesi haline gelmesi beklenmektedir.
Meslek Standardı: Bir mesleğin başarı ile icra edilebilmesi için, MYK tarafından kabul edilen gerekli bilgi, beceri, tavır ve tutumların neler olduğunu gösteren asgari normlardır. Meslek standartlarının şekli ve içeriği, uluslararası uygulamalara uygun olarak MYK Yönetim Kurulu'nca belirlenir ve tüm meslek standardı çalışmalarında bu biçime uyulur. Standardı belirlenecek mesleğe ilişkin yeterlilik düzeyleri AB tarafından benimsenen yeterlilik seviyelerine ve Avrupa Yeterlilik Çerçevesi'ne uygun olmak zorundadır.
Meslek standardı; iş analizine dayanır. Sürece sosyal tarafların etkili olarak katılması, görüş ve katkısının alınması esastır. Kişinin yürütmesi gereken başlıca görevleri, sahip olması gereken bilgi, beceri ve davranışları açıkça ifade eder ve meslekî açıdan sahip olunmaması gereken hususları da içerir. Meslekî yeterlilik seviyelerini yansıtır ve bu seviyeler uluslararası yeterlilik seviyelerine uygun olarak belirlenir. Meslekî alanla ilgili sağlık, güvenlik ve çevre koruma konularındaki mevzuat ile idari ve teknik gereklilikleri içerir. İşverenler, çalışanlar, stajyerler ve öğrencilerin kolaylıkla anlayabileceği açıklıkta yazılır. Bireyin hayat boyu öğrenme ilkesine uygun olarak kendini geliştirmesini ve meslekte ilerlemesini teşvik eder ve meslekte ilerleme imkânlarını belirtilen bilgileri içerir. Açık ya da gizli ayırımcılık unsurları içermez.
Meslek standardını iş dünyasındaki mesleki koşulları tanımlayan, çalışanların yapabilmesi gereken görev ve işlemleri özetleyen metinler olarak değerlendirmek mümkündür. Meslek standartlarının geliştirilme sürecinde; araştırma, inceleme ve analizler ve diğer teknik çalışmaların yapılması gereklidir, ancak yeterli değildir. Bu çalışmalar aynı zamanda ilgili taraflar arasında uzlaşma sürecini içermeli, Devlet, işçi, işveren ve meslek kuruluşlarının konsensüsüyle ortaya çıkmalıdır. Bu gereklilikten dolayı ilgili tüm tarafların sürece katılımıyla hazırlanmış olup, meslek standartları, sınav ve belgelendirme hizmetlerinin bizzat MYK tarafından değil; yetkilendirdiği kurum ve kuruluşlarca yapılması açıklıkla ifade edilmiştir.
Meslek standartları taslaklarının objektif ölçütlere göre seçilecek kurum/kuruluşlara hazırlatılması, bu taslakların sektör komitelerinin incelemesinden geçtikten sonra MYK Yönetim Kurulu'nca onaylanması ve ulusal meslek standardı olarak Resmi Gazete'de yayımlanması hüküm altına alınmıştır. Meslek standardı formatının uluslararası uygulamalara göre belirlenmesi, mesleğe ilişkin yeterlilik düzeylerinin AB tarafından benimsenen yeterlilik seviyelerine ve AYÇ'ye uygun olması benimsenmiştir.
Ayrıca bu güne kadar kurum ve kuruluşların kendi imkânlarıyla veya uluslararası kuruluşların desteğiyle yürüttükleri projeler kapsamında hazırlamış oldukları meslek standardı taslaklarının veya bu yöndeki çalışmaların ulusal birikim olarak değerlendirilmesine imkân sağlanmıştır. Bu kapsamda, İŞKUR'un koordinasyonunda 1995-2000 yıllarında yapılan 250 meslek standardı, TSE'nin kendi imkanlarıyla hazırladığı 300 civarındaki meslek standardı, Milli Eğitim Bakanlığı'nın koordinasyonunda 2003-2007 döneminde MEGEP'te hazırlanan meslek standartları çalışmalarıyla ilgili tüm bilgi ve belgeler bu kurumlardan alınıp, değerlendirilmeye başlanmıştır. Diğer kurum ve kuruluşlarda bulunan birikimin tespit ve teminine ilişkin çalışmalar da sürdürülmektedir.
Meslek standardı hazırlama konusunda işbirliği yapmak isteyen kurum ve kuruluşlardan gelen işbirliği talepleri MYK'ca değerlendirilmektedir. Tabiplik, diş hekimliği, hemşirelik, ebelik, eczacılık, veterinerlik, mühendislik ve mimarlık meslekleri ile en az lisans düzeyinde öğrenimi gerektiren ve mesleğe giriş şartları kanunla düzenlenmiş olan meslekler MYK'nın kapsamı dışında olup, bunların dışındaki tüm meslekler MYK'nın kapsamındadır.
Meslek Standardının Yararları:
İşverenler İçin; işe alınacak kişinin taşıması gereken bilgi ve becerilerin önceden bilinmesi, yanlış kişiyi istihdam ederek para ve zaman kaybetme riskini azaltmaktadır. İşin gerektirdiği bilgi ve becerilere sahip, değişen koşullara ayak uydurabilen kişilerin istihdam edilmesi işverenin rekabet gücünü artırmaktadır. Mesleki yeterlilik belgelerine sahip nitelikli işgücü istihdamının yaygınlaştırılması ile tüketiciye daha kaliteli mal ve hizmet sunulması desteklenmektedir.
İş Görenler İçin; meslek standartları kişiye, bir işi başarıyla ve işveren tarafından kabul edilebilir ölçülerde yapabilmesi için sahip olması gereken bilgi ve becerilerin ve kullanması gereken ekipmanın neler olduğunu göstermektedir. Meslek standartları temel alınarak yapılan mesleki bilgi-beceri ölçme sınavı sonucunda alınan belge kişiye, bir işe başvururken sahip olduğu bilgi ve becerileri sergileme olanağı vermektedir. Meslek standartları kişiye, yeni bir iş öğrenme ya da iş değiştirme durumunda neleri öğrenmesi ve bilmesi, dolayısıyla kendini nasıl geliştirmesi gerektiğini göstermektedir.
Eğitimciler ve Programcılar İçin; meslek standartları, iş yaşamının ihtiyaç duyduğu işgücünün sahip olması gereken bilgi ve beceriler hakkında bilgi verir. Mesleki eğitim, meslek değiştirme, meslekte ilerleme vb. eğitim programları bu çerçevede hazırlandığında, kişilerin meslek standartlarına uygun olarak eğitilmesi mümkün olmaktadır. Eğitimciler ne öğretmeleri gerektiğini bilebilmektedirler. Eğitim ile iş yaşamı arasında sağlam köprüler kurulmakta ve iş yaşamının eğitime katılımı ve katkısı alınmaktadır. Meslek standartlarının orta ve uzun vadede genel etkileri ise işsizliğin azaltılması, istihdamın gelişmesi, verimlilik ve rekabet gücünün artmasıyla beraber, ülke ekonomisinin ve rekabet edebilirliğin güçlenmesi olarak ifade edilebilir.
Mesleki Yeterlilik Sistemi: Yukarıda da belirttiğimiz gibi, tüm taşımacılık sektörü ile ilgili kurum, kuruluş, birlik, sendika, dernek ve benzeri kuruluşların, kendileri ile ilgili meslek standartlarının oluşturulması için biran önce MYK ile temasa geçmeleri gerekmektedir. Görüşümüz odur ki; bundan sonra tüm işverenlerin, işgörenlerin ve eğitimcilerin yolu MYK'dan geçecektir.
Kaynak: Yaşar Rota / Transport