RFID (“Radio Requency IDentification”, Radyo Frekanslı Tanımlama) sistemleri son yıllarda otomotivden gıdaya, sığırların takibinden hava terminali işletmeciliğine kadar birbirlerinden çok farklı alanlarda kullanılmaya başlanmıştır. Her ne kadar radyo frekansından yararlanılması savaş, casusluk, vb. faaliyetler kapsamında geliştirilmiş ise de günlük hayattaki teknolojiler de bundan faydalanmışlardır. Temel prensibi 1970'lerden itibaren kullanılan barkodlu sistemler ile aynıdır: Analog ortamdaki ürünle ilgili bilginin sayısal ortama hızlı bir şekilde aktarılması. Ancak barkodların okunması için, okuyucu ile barkodun okuma mesafesinde ve kalitesinde olması gerekmektedir. Bu herhangi bir stok kontrolü ya da veri alınması sırasında tüm ürünlerin elleçlenmesini gerekli kılmaktadır. Diğer taraftan RFID sisteminde basit entegre devre üzerindeki ürün bilgisi anten yardımı ile okuyucuya aktarılmakta ve sayısallaştırılmaktadır. Böylelikle etiketin 10 m'ye kadar uzayabilen okuma bölgesinde yer alması, işlemin gerçek zamanlı tamamlanması için yeterli olmaktadır.
Mario Cardullo tarafından 1973 yılında US Patent 3713148 no ile patent altına alınan RFID sisteminde entegre devre ve antenden oluşan bir etiket ve okuyucu yer almaktadır. Etiketin pilsiz ya da pilli olmasına bağlı olarak sistem pasif, yarıpasif ya da aktif olarak tanımlanmaktadır. Entegre devre üzerindeki anten 915 MHz'de çalışmakta ve 12bit'lik veri ile haberleşmektedir. Devre üzerinde 128bit'lik ROM (“Read Only Memory”, Yalnızca Okunabilir Hafıza) bulunmakta ve bu şekilde 38 haneli bir sayı saklanabilmektedir. Hitachi firması 2001 yılında 0.4 mm x 0.4 mm boyutlarında mikroetiketi üreterek, RFID etiketi nerede ise görünmez hale getirmiştir (Anon, 2003).
Uluslararası Soğutma Enstitüsü (IIR)'nün yaptığı bir çalışmada soğuk zincirin tam kurulamaması nedeni ile yılda 300 milyon ton ürünün çöpe gittiğini saptanmıştır. Aynı çalışmada ABD'de son kullanım tarihi geçmiş 35 milyar US$ değerinde gıdanın imha edildiği belirtilmektedir (Anon, 2008a). Bu gibi kayıpların üstesinden gelmek için, Ambient Systems (Hollanda) ile Information Highway Group (İspanya) raf ömrü yazılımı entegre edilmiş etiketler geliştirmişler ve ürünlerin gerçek zamanlı son tüketim tarihini tespit edebildiklerini belirtmişlerdir. Yaptıkları uygulamada İspanya'dan Almanya'ya taze çilek taşıması sırasında 15 dakikada bir sıcaklık GPRS ile ana merkeze aktarılmış ve taşıma izlenmiştir. Bu şekilde ürün iadesi ve gereksiz yere ürünlerin imha edilmesinin önüne geçilebileceği ifade edilmiştir (Anon, 2010a).
Norveç'in en büyük gıda tedarikçisi Nortura, mezbaha ile satış noktaları arasında etin izlenmesi için RFID kullanacaklarını açıklamıştır. Bunun devamında hedeflerinin hayvanın doğumu ile tüketicinin buzdolabı arasını kapsamak olduğunu belirtmişlerdir (Anon, 2008b).
15 ayrı ülkede 15 bin satış noktası ve 29 dağıtım merkezi ile yer alan, Avrupa'nın en büyük gıda perakende şirketi olan Rewe (Almanya), Mojix (ABD) firmasının RFID sistemi ile çalışma kararı almıştır. Şirket ilk etapta 105 yükleme noktasına okuyucuları yerleştirerek yüzde 99.9 okuma hassasiyeti elde edeceğini belirtmektedir (Anon, 2009).
NEC China Ltd. Çin Mutfağı Derneği ile anlaşma yapmış ve gıda güvenliği kapsamında gıda sıcaklığı ile bağıl nem değişiminin RFID etiketleri ile takibi konusunda anlaşmışlardır. Bu şekilde gıda zehirlenmesi söz konusu olduğunda ürünlerin geri çağrılması ve nedenlerinin tespiti konusunda kolaylık sağlanacaktır (Anon, 2010b).
Motorola ve Franwell firmalarının H&M Bay'e (Madison, ABD) yaptıkları uygulamada ise donmuş gıda lojistiği sırasında gerçek zamanlı sıcaklık; donmuş muhafaza odalarına ve araçlara giriş-çıkış sırasında ürün takibi yapılabilmektedir (Anon, 2010c).
RFID etiketlerinin pahalı olması ilk yıllarda uygulamaları, pahalı ürünlerle sınırlandırmıştır. Ancak son yıllarda fiyatlarının 0.07-0.15 US$ seviyelerine inmiş olması, bazı uygulamaları yapılabilir hale getirmiştir (Anon, 2010d). Diğer taraftan Xerox firması bir cent'lik RFID etiketi geliştirdiğini açıklamıştır. Düşük maliyetli gümüşlü mürekkep kullanılarak esnek devrenin basıldığı ifade edilmektedir. Uygulamalar plastik, film ya da tekstil üzerine yapılabildiği belirtilmektedir. Silikon devre tabanlı üretimde gerekli olan temiz oda kısıtlaması olmaksızın üretilen bu devreler ile sürekli üretime kolaylıkla entegre edilebileceklerdir (Anon, 2010e).
RFID sistemlerinin yaygınlaşması standart ihtiyacını da ortaya çıkarmış ve gözden geçirilmiş ISO 17367:2009 kapsamında üretici ve dağıtıcıların ürünleri izlemeleri ve bunların kayıt altına alınması için standardize edilmiş RFID etiketleri ve sistemleri tanımlanmıştır (Anon., 2010f).
RFID sistemlerinde, veri güvenilirliği, küresel uygulamanın şu an için kısıtlı olması, ilk yatırımın yüksekliği nedeni ile ekonomiklik beklentilerinin yetersizliği bugün için dezavantajlarını oluşturmaktadır. Diğer taraftan stok kontrolünün iyileşmesi ile satışlardaki %1-2 oranında artış; dağıtım depolarında işçilik ücretlerinin %20 azalması, tam-zamanında-dağıtım nedeni ile ürün depolama miktarının %20-30 seviyelerinde düşmesi avantaj olarak ortaya çıkmaktadır (Anon, 2008a). Ancak genel olarak RFID sistemlerinin devreye alınması ile ürün geri çağrılmaları sırasında eldeki veri ile gereksiz imhaların da önüne geçilecektir. Standart bir uygulamada kaynak, parti no, palet no, konteyner no, ortam koşulları değişimi (sıcaklık, bağıl nem vb), kamyon (GPS verisi, hız, konum vb) ve dağıtım bilgileri de gerçek zamanlı olarak kayıt altında olacağından dolayı, probleme hızlı müdahale imkanı olacaktır (Anon, 2010g). Bunlardan dolayı önümüzdeki yıllarda farklı fonksiyonlar eklenmiş RFID sistem uygulamaları ile günlük hayatta daha fazla karşılaşılması sürpriz olmayacaktır.
Kaynaklar:
Anon., 2003. Hitachi Develops a New RFID with Embedded Antenna µ-Chip,
http://www.hitachi.com/New/cnews/030902.htmlAnon., 2008a. RFID technologies for cold chain applications,
http://www.iifiir.org/en/doc/1191.pdfAnon., 2008b. Norwegian Food Group Nortura to Track Meat,
http://www.rfidjournal.com/article/articleview/4208/1/1/Anon, 2009. European food giant REWE Group OK's Mojix's RFID tracking solution,
http://www.rfidnews.org/2009/09/08/european-food-giant-rewe-group-oks-mojixs-rfid-tracking-solutionAnon., 2010a. Revolutionary RFID tag predicts product shelf-life,
http://www.foodproductiondaily.com/Product-Categories/Software-IT-RFID/Revolutionary-RFID-tag-predicts-product-shelf-lifeAnon., 2010b. NEC' RFID Cold Chain System for Chinese Fast-food Industry,
http://www.rfid-blog.com/?p=89Anon., 2010c. RFID improves cold storage freight transport,
http://www.rfidnews.org/2010/03/30/rfid-improves-cold-storage-freight-transport Anon., 2010d. How much does an RFID tag cost today?,
http://www.rfidjournal.com/faq/20/85Anon, 2010e. Xerox develops “Silver Bullet” for RFID,
http://www.cybra.com/blog/xerox-develops-silver-bullet-for-rfid.htmlAnon, 2010f. RFID standard to boost supply chain security - ISO,
http://www.foodqualitynews.com/Innovation/RFID-standard-to-boost-supply-chain-security-ISOAnon, 2010g. Consumer safety and corporate profits can both benefit from RFID,
http://www.aimglobal.org/members/news/templates/template.aspx?articleid=3686“Uluslararası Soğutma Enstitüsü'nün (IIR) yaptığı bir çalışmada soğuk zincirin tam kurulamaması nedeni ile yılda 300 milyon ton ürünün çöpe gittiği saptanmıştır. Aynı çalışmada ABD'de son kullanım tarihi geçmiş 35 milyar US$ değerinde gıdanın imha edildiği belirtilmektedir.”
UTA Lojistik