Genel ilke olarak Katma Değer Vergisi Yasası’nın 1/1’inci maddesi uyarınca; “Türkiye’de ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler Katma Değer Vergisi’ne tabidir.”
Aynı yasanın 6’ncı maddesinde de işlemlerin Türkiye’de yapılması halinin koşulları belirlenmiş bulunmaktadır. Bu koşullar;
* Malların teslim anında Türkiye’de bulunmasını,
* Hizmetin Türkiye’de yapılmasını veya hizmetten Türkiye’de faydalanılmasını ifade etmektedir. Dolayısıyla, bu kapsama girmeyen, yani vergiye tabi olmayan teslim ve hizmetler nedeniyle yüklenilen vergiler hesaplanan Katma Değer Vergisi’nden indirim konusu yapılamamaktadır.
Örneğin;
* Yurt dışındaki malların Türkiye’ye getirilmeksizin yine yurt dışına satışı yoluyla yapılan transit (doğrudan) ihracat işlemleri,
* Türkiye’de Katma Değer Vergisi mükellefi olan bir firmanın yabancı bir ülkede yer alan fabrikasında üretilen malların başka bir ülkeye satışı,
* Yurt dışındaki havayolu firmalarının yurt dışında yolcu taşımak üzere Türkiye ile bağlantılı olarak vermiş oldukları uçuş hizmetleri,
* Yurt dışına çıkartılan kamyon, iş makinesi, tarım makinesi ve benzeri araçların yine yurt dışındaki kişi ve kurumlara kiralanması,
* Türkiye’de mükellef olan bir avukatın yurt dışında görülen bir davada müvekkilini temsil etmesi, bu bağlamda da avukatlık ücretini yurt dışında tahsil ederek Türkiye’ye getirmesi veya söz konusu avukatlık ücretinin yurt dışında finans kuruluşları aracılığı ile Türkiye’ye gönderilmiş olması,
* Türk inşaat firmasının yurt dışında inşaat yapması,
* Türkiye’de mukim bir inşaat firmasının yurt dışında yaptığı inşaatlara ilişkin bakım, onarım, montaj gibi hizmetlerin Türkiye’de mukim başka bir firma tarafından yurt dışında yapılması gibi işler Katma Değer Vergisi’ne tabi olmadığından bu işlemler nedeniyle Türkiye’de Katma Değer Vergisi ödenmemiş olması halinde, verginin konusuna girmeyen bu işlemlere ait yüklenilen Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılamamaktadır. Dolayısıyla bu işlemler Katma Değer Vergisi konusuna girmediğinden, ihracat veya transit taşımacılık istisnası gibi herhangi bir istisna kapsamında değerlendirilmek suretiyle Katma Değer Vergisi iadesi talep edilmesi de mümkün değildir.
Diğer yandan Katma Değer Vergisi Yasası’nın 11,13,14,15 ve 17/4-s maddeleri ile 17/4-c, 17/4-r (kısmı olarak) 17/4-t-geçici 23’üncü maddeleri uyarınca vergiden istisna edilmiş bulunan işlemler dışında vergiden istisna edilmiş bulunan işlemlerle ilgili yüklenilen vergilerin indirimi de mümkün bulunmamaktadır. Bu bağlamda;
* Katma Değer Vergisi Yasası’nın 17/1 maddesinde sayılan kurum ve kuruluşlara bedelsiz olarak yapılan her türlü mal teslimi ve hizmet ifaları nedeniyle yüklenilen vergiler indirim konusu yapılamaz. Bu kapsamda, Sağlık Bakanlığı’na bağışlanacak hastanelerin veya Milli Eğitim Bakanlığı’na bağışlanacak okulların inşası nedeniyle yüklenilen Katma Değer Vergisi veya kamu menfaatine yararlı bir derneğe, Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınan vakfa yapılan ayni nitelikteki bağışlarla ilgili yüklenilen Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılamamaktadır.
* Tarım Müdürlükleri Döner Sermaye İşletmeleri veya Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri tarafından tarımı yaymak, ıslah ve teşvik etmek amacıyla zirai araştırmalar, arazi ıslah çalışmaları yapılması; tohumluk, fidan, damızlık hayvan teslimleri Katma Değer Vergisi Yasası’nın 17/1-a maddesi gereğince vergiden istisna olduğundan bu teslimlerle ilgili alış vesikalarında gösterilen veya bu ürünlerin maliyetleri içinde yer alan Katma Değer Vergisi’nin indirim konusu yapılması mümkün bulunmamaktadır.
* Kamu menfaatine yararlı bir derneğe ait sağlık biriminin Katma Değer Vergisi’nden bağışık olan sağlık hizmeti ifaları ile ilgili olarak yüklenmiş olduğu Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılamamaktadır.
* Teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösterenler tarafından verilen bazı yazılım hizmetleri dolayısıyla yüklenilen Katma Değer Vergisi, ürettikleri yazılımı Türkiye’de satmaları kaydıyla indirim konusu yapılmayacak. Ancak, söz konusu yazılım hizmetinin yurt dışındaki bir müşteriye verilmesi halinde Katma Değer Vergisi Yasası’nın 11 ve 12’nci maddeleri kapsamında Katma Değer Vergisi istisnası uygulanacak, yasanın 32’nci maddesine giren bu işlem nedeniyle yüklenilen Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılabilecek, indirilemeyen Katma Değer Vergisi ise iade edilebilecek.
* Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin kurulması amacıyla oluşturulan iktisadi işletmelerin arsa ve işyeri teslimi Katma Değer Vergisi’nden istisna olduğundan bu teslimler nedeniyle yüklenilen vergiler indirim konusu yapılamamaktadır.
Kaynak: Veysi Seviğ/İTO