Katma Değer Vergisi Yasası’nın 30/c maddesi uyarınca “zayi olan mallara ait Katma Değer Vergisi“ indirim konusu yapılamamaktadır. Konuya ilişkin olarak Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 113 seri numaralı genel tebliğin (E) bölümünde, kullanım süresi geçen veya kullanılamayacak hale gelen malların zayi olan mal olarak değerlendirileceği; bu nedenle mükelleflerce söz konusu malların iktisabında (ediniminde) yüklenilen Katma Değer Vergisi’nin indirim konusu yapılmasının mümkün olmadığı ifade edilmiştir.
Maliye Bakanlığı tarafından daha önce özellikle kullanım süresi dolan ve bu nedenle imha edilen mallar için yüklenilen Katma Değer Vergisi’nin indirim konusu yapılabileceği yönünde vermiş olduğu özelgelerle örtüşmeyen bu görüşü ilgili çevrelerce eleştiri konusu yapılmış olup, 113 sayılı genel tebliğ ile yapılan yönlendirmenin değiştirilmesi ile ilgili görüş ve istekler söz konusu Bakanlığa iletilmiştir.
Son olarak Maliye Bakanlığı tarafından 57 sayılı Katma Değer Vergisi Sirküleri ile yapılan açıklamalar çerçevesinde;
* İmalatta kullanılmak için alınan ancak imalata girmeden eskime, bozulma, çürüme, çatlama ve benzeri nedenlerle kullanılamaz hale gelen ve bu nedenle imalatta veya ambalajlamada kullanılabilme vasfını yitiren hammadde ve malzeme ile ambalaj maddelerinin,
* Son kullanma tarihinin geçmesi, çeşitli kimyasallar içeriğinin tespit edilmesi gibi nedenlerle kanunen tekrar satılması mümkün olmayan ve bu nedenle imha edilen bisküvi, çikolata, konserve gibi gıda ürünlerinin,
* Sağlık Bakanlığı tarafından kullanımının yasaklanması nedeniyle imha edilen ilaçlar ile kullanım süresi içinde formül hatası bulunan, miadının dolması veya hasar görmesi nedeniyle imha edilen ilaçlar ile kullanım süresi içinde formül hatası bulunan miadının dolması veya hasar görmesi nedeniyle kullanılamaz hale gelmiş, üretimden kalkmış, insan sağlığını tehdit eden ilaçların,
* Hatalı dikim, renk farklılığı, leke ve benzeri nedenlerle ya da şirket politikası gereği satışı mümkün olmadığından imha edilen malların,
* Kullanım ömrünü tamamladığı için imha edilen araç lastiklerinin Katma Değer Vergisi’nin indirim konusu yapılmaması, eğer yukarıda belirtilen mallara ait Katma Değer Vergisi daha önce indirim konusu yapılmışsa, bu takdirde imha edildikleri tarihle ilgili Katma Değer Vergisi matrahına eklenmesi öngörülmüştür.
Diğer yandan sözü edilen sirkülerle “malın tamamen yok olmaması, ancak değerinde önemli derecede düşüklük meydana gelmesi halinde malın zayi olması” hükmünün geçerli
olmayacağı belirtilmiş olup, bu durumda malların zayi olması değil, düşük bedelle veya zararına satışı söz konusu olacağından, bu malların iktisabı dolayısıyla yüklenilen Katma Değer Vergisi’nin indirim konusu yapılabileceği ifade edilmiştir.
Örneğin;
* Üretim esnasında renginde problem olan giyeceklerin,
* Yangın sonucu tamamen yok olmayan ve ekonomik değeri olan yedek parça ve malzemelerin daha düşük bir fiyatla satılması halinde bunlar nedeniyle yüklenilen Katma Değer Vergisi’nin tamamı indirim konusu yapılabilecektir.
Sözü edilen sirkülerde ayrıca ‘fire’ ile ilgili yapılan açıklamada daha önce indirim konusu yapılan Katma Değer Vergisi’nde herhangi bir düzeltme yapılmasının gereği olmadığı belirtilmiştir. Ancak buna karşın yasal düzenlemeye veya ilgili meslek kuruluşları tarafından belirlenen fire miktarını aşan kayıplara ilişkin giderlerin, gelir veya kurumlar vergisi yasalarına göre kazancın tespitinde indiriminin kabul edilmemesi halinde, bu giderler dolayısıyla yüklenilen Katma Değer Vergisi’nin de indirim konusu yapılamayacağı belirtilmiştir.
Örneğin;
* Akaryakıtın depolanması sırasında ortaya çıkan ve ilgili kuruluşlar tarafından belirlenen oranlar dahilindeki kayıplar,
* Balık çiftliklerinde balık üretimi esnasında pazarlama aşamasına ulaşıncaya kadar geçen süreçte, balık üretim ve besleme firesi olarak oluşan balık ölümleri,
* Tavuk çiftliklerinde, üretimin doğal sonucu oluşan kayıplar,
* Hazır giyim eşyası dikiminde veya ayakkabı yapımında üretim sürecindeki kesme, biçme, dikme gibi işlemlerin doğal sonucu olarak ortaya çıkan kayıplar fire olarak değerlendirilecek olup, bunlara ilişkin Katma Değer Vergisi indirim konusu yapılabilecektir.
Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere Maliye Bakanlığı’nın 57 sayılı Katma Değer Vergisi sirküleri ile yapmış olduğu açıklamaya göre zayi olan mallara yönelik Katma Değer Vergisi’nde indirim yapma olanağı kısıtlanmış bulunmaktadır.
Kaynak: İTO