1 Temmuz Kabotaj Bayramıydı. 84 yıl önce kendi limanlarımız arasında deniz seferlerini yabancılara kapattık. Biz kendimiz gemi işleteceğiz dedik... Dedik de... Yıl 2010... İstanbul’dan Karadeniz, Ege, Akdeniz kıyısında bir tek limana yolcu gemisi seferimiz yok.
İşadamlarımız gemiciliğe merak saldı ama, onlar da yolcu gemisi değil, yük gemisi satın alıyor, işletiyor.
Geçen günlerde medyada Hüsnü Özyeğin ile Turgay Ciner’in yeni yük gemileri siparişleri ile ilgili haberler çıktı.
Ne oldu da işadamlarımız gemi işine giriyorlar diyerek merak ettim. Dünya gazetesi için Perşembe Rotası’nı hazırlayan, denizcilik konusunda uzmanlaşan gazeteci Murat Erdoğan’a sordum. Öğrendiklerimi özetleyeceğim. Bizde gemi işi uzun yıllar “Armatör“ olarak ün yapan belli ailelerin uğraşı konusu idi.
“Armatör Aileler” geleneğini bozan ilk işadamı Adanalı Yalçın Sabancı oldu. Yalçın Sabancı‘nın on yıllık serüveni ve başarısı denizcilik ile ilgisi olmayan başka işadamlarını da sektöre çekti. Sektöre yeni girenler, ikinci el gemi almıyor. Pırıl pırıl yeni gemi yaptırıyor.
Arkas, Sabancı, Karamehmet
Şimdilerde sektörün en büyükleri Lucien Arkas, Yalçın Sabancı ve Mehmet Emin Karamehmet. Arkas Denizciliğin 35 konteyner gemisi var. Geçen ay her biri 60 milyon dolara
2 büyük gemiyi, krizi fırsata çevirerek ikisini 58 milyon dolara aldı.
2.1 milyon DWT (Ton olarak taşıma kapasitesi) olan Mehmet Emin Karamehmet’in Genel Denizcilik işletmesinin 27 gemisi var. Adanalı Yalçın Sabancı’nın kurduğu Yasa Denizcilik işletmesi toplam 2.2 milyon DWT kapasiteye sahip 27 gemisi ile lider.
Krizde denizlerdeki gemilerin işi azaldı. Yük taşıma ücretleri düştü ama, yeni gemi fiyatları da düştü ve teslim süreleri kısaldı.
Kriz öncesi 170-180 bin DWT’lik büyük tonajlı gemiler 140 milyon dolar iken şimdilerde 55- 65 milyon dolar.
Kriz öncesi talebin patladığı dönemlerde büyük tonajlı gemilerin günlük kirası 200-250 bin dolar gibi çılgın rakamlara ulaşmıştı. Şimdi 30 bin dolar. Çin, Kore ve Japonya tezgâhlarında Yalçın Sabancı’nın 9 kesin siparişi var. Bunların 2’si 158 bin DWT’lik tanker, diğerleri büyük ve orta tonaj kuru yük gemisi.
Gemi bol, yük az
Ömer, Demet ve Demir Sabancı da ortak olarak gemi işine girdi. Demir Sabancı ayrıldı. Ömer Sabancı’nın da 450 milyon dolarlık 12 kuru yük gemisi siparişi var.
Ciner grubu önce, ana uğraşı alanı olan maden sektöründe kuru yük taşımak için gemi siparişi vermişti. Şimdilerde tanker siparişi de var. Perşembe Rotası’nın haberine göre Ciner grubu 30 gemiden oluşan bir filo kurmak istiyor ve son olarak 6 suezmax tanker (163 bin DWT) siparişi ile altı ayda 600 milyon doların üstünde yeni gemi yatırımı yapmış olacak.
Ciner’in 6 tane de orta ve büyük tonajlı kuru yük gemi siparişi var.
İlginç bir girişim grubu da Gaziantepli İsrafil Çalışkan’a ait Horizon Denizcilik işletmesinin gemi yatırımlarıdır. Güney Afrika’da kömür madeni işleten Türkiye’ye ithal edilen kömürün yüzde 10’unu getiren Çalışkan grubu, 2009 yılında orta tonajlı 10 gemi satın alarak geçen yıl en çok gemi alan şirket oldu. (Yapılan toplam yatırım 100 milyon doların üstünde) Horizon’un filosunda 15 yeni gemisi var.
Son bir bilgi: Uzakdoğu’da gemi tezgâhlarının krizde boş kalması, nakdi olan işadamlarına ucuza sipariş vererek, gemileri daha tezgâhta iken daha iyi fiyatla satma imkânı veriyor. Örneğin 30 milyon dolara sipariş edilen gemi tamamlanmak üzere iken piyasaların yükseldiği dönemde 60 milyon dolara satılabiliyor. Bunun en güzel örneğini küresel kriz öncesinde Karamehmet’in Genel Denizcilik işletmesi gösterdi. 2001-2005 arası çok ucuza vermiş olduğu siparişlerinin bir kısmını yüksek fiyatlara satmıştı. Bir kısmını satmak için sipariş ettiği gemilerin sayısının bir ara 50’yi geçtiği söyleniyor.
Kaynak: Milliyet