60 senedir yürürlükte olan posta kanunu yenileniyor (II) Son 20 yıldır posta şirketlerinin giderek ticarileşmeleri sonucunda posta teşkilatlarında tipik kamu kurumu statüsünden farklı kurumsal yapılanma şekilleri ve modelleri ortaya çıkmış durumdadır.
Kanun taslağının posta tekeli ile ilgili (Madde: 5) de; (1) Aşağıdaki hizmetler evrensel posta hizmeti yükümlüsünün tekelindedir: a) Ağırlığı 200 gramı aşmayan ve/veya ücreti temel ücretin 3 katını geçmeyen yurtiçi ve yurtdışı haberleşme gönderilerinin kabulü, toplanması, işlenmesi, sevki, dağıtımı ve teslimi, b) 7201 sayılı Tebligat Kanunu ve diğer kanunlar kapsamındaki elektronik ortam da dâhil her türlü tebligatın kabulü, toplanması, işlenmesi, sevki, dağıtımı ve teslimi. c) Barış zamanındaki Türk Silahlı Kuvvetleri'nin posta hizmetleri. ç) Postada alınacak ücretleri gösteren posta pulları, kişisel pul, anma pulları, posta kartları ve ilk gün zarflarının bastırılıp satışa çıkarılması.
(2) (a) bendinde yer alan limit; gönderi içerisindeki haberleşme mahiyetindeki maddeye ilişkindir. Reklam, tanıtım, broşür gibi maddelerin ilavesi suretiyle ağırlığın aşılması ve/veya değişik promosyon ve ıskonto şekilleri uygulanarak ücret limitinin dışına çıkılması posta tekelinin ihlali sayılır. Hükmü yer almaktadır.
Oysa 5584 sayılı Posta Kanunu'nun 2'nci maddesinde soyut bir kavramla; mektup ve haberleşme niteliğinde kartlar postanın tekelinde olarak ifade edilmişti. AB ülkelerinin büyük çoğunluğunda, Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi'nin 97/67/EC sayı ve 15 Aralık 1997 tarihli direktifi ile bu direktifte değişiklik yapılan, Birliğin posta hizmetleri iç pazarının tamamen serbestleştirilmesine ilişkin Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi'nin 2008/6/EC sayı ve 20 Şubat 2008 tarihli direktiflerinde; evrensel hizmet sağlayıcısı olarak birden fazla hizmet sağlayıcısı olabileceği, birden fazla düzenleme kurulu oluşturulabileceği gibi, posta sektörünün serbestleşmesine yönelik kararlar alınmıştır.
Son 20 yıldır posta şirketlerinin giderek ticarileşmeleri sonucunda posta teşkilatlarında tipik kamu kurumu statüsünden farklı kurumsal yapılanma şekilleri ve modelleri ortaya çıkmış durumdadır. 1990 yılının ikinci yarısından itibaren dünya üzerinde önemli sayı ve oranda hukuki statüleri değişen posta kuruluşları göze çarpmakta, tipik kamu kurumu statüsünden özel kanunla düzenlenmiş tüzel kişilik veya kurum statüsüne geçilen, hisselerine devletin sahip olduğu şirket statüsünden, özel firma/şirket statüsüne kadar değişen farklı yapılanma ve geçişler gerçekleşmiştir. Buna örnek olarak; Kamu İdaresi Yönetim: ABD, Hindistan.
Özel yasalarla düzenlenmiş kamu kurumu: Fransa, Brezilya. Devlet sermayeli kurum: İngiltere, İtalya. Özel Şirket: Almanya, Hollanda. İmtiyaz hakları: Arjantin, Guatemala (Belirli sürelerde devletin posta imtiyaz hakkını devretmesi, dolaylı özelleştirme).
(Kaynak: Dünyada ve Türkiye'de Posta Hizmetlerine İlişkin Sektör Raporu, T.C. PTT Genel Müdürlüğü 16.01.2010)
Dünyada 1990'da başlayan posta sektör değişiminin ülkemizde daha önceden, 1982 yılında ilk kargo şirketi uygulaması ile kısmen posta hizmetlerine benzer hizmetler verilmeye başlanıldığını görmekteyiz. Bugün sektörde tüm coğrafi bölgelerin tüm yerleşim birimlerine, özel sektör işletmelerinin de kargo teslimatı yaptığını, çıkış noktasından en uzak varış noktasına en fazla 48 saatte teslimatlar sağlanabildiğini, karayolu, hava yolu ulaşım araçlarının kullanıldığını, büyük bir istihdam sağlayan işletmeler haline geldiklerini, oluşturdukları katma değerle vergi şampiyonu olacak konuma ulaştıklarını görmekteyiz. Posta Hizmetleri Kanun taslağında 0-2 kg ağırlıkta olan gönderiler posta gönderisi, 2-20 kg ağırlıkta olan gönderiler posta kolisi olarak tanımlanmış ve evrensel posta hizmeti içinde değerlendirilmiştir. Posta tekeli kapsamında değerlendirilen gönderiler üst bölümlerde yer almış, bu gönderi için de 200 gram ağırlık ile taşıma bedeli temel ücretin 3 katı olanlar tekel kapsamına alınmıştır. (Geniş katılımlı toplantıda telaffuz edilen ağırlık 100 gram, ücret de temel ücretin 2,5 katı olarak açıklanmıştı.) Posta kanun taslağına göre, posta gönderisi ve posta kolisi taşımacılığını üstlenen tüm işletmeler bu hizmeti yerine getirmek için lisans alacaklar ve net satışlarından da evrensel posta fonuna yüzde 1 katkı sağlayacaklardır. 2003 yılında kabul edilen ve 2004 yılında yayınlanan yönetmelik ile işlemeye başlayan 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu'nda da kargo ve hızlı taşınacak paketler için ağırlık tanımları yapılmış, bu hizmetleri üstlenecek işletmeler için de yetki belgesi alınması zorunluluğu getirilmiştir. Yönetmelik kargo işletmesi tanımında tek parçada 100 kg ağırlığa kadar olan gönderilerin belirlenen sürede teslimini sağlayacak işletmeler için transfer merkezinden, şube yapılanmalarına, şube ve acente sayılarına, personel istihdamı ve personelin özlük haklarından, mali, mesleki yeterliliğe ve mesleki saygınlığa kadar bir çok şart bulunmaktadır. Bu şartları yerine getiren, mesleki yeterlilik belgeli personel istihdam eden kargo şirketleri il içi hizmet için M1, yurt içi hizmet için M2 yetki belgesi almak zorunluluğundadır.
Kaynak: Transport