Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Şubat ayı içerisinde uluslararası deniz ticaretine yeni düzenlemeler getiren çok önemli bir Konvansiyonu kabul etti.
Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL) tarafından hazırlanan; Malların Tamamen ya da kısmen Denizyoluyla Uluslararası Taşınması Sözleşmelerine Dair Anlaşma olan ROTTERDAM KURALLARI (Rotterdam Rules ), görüldüğü kadarı ile denizcilik sektörümüz açısından hiç de iç açıcı değil.
Birleşmiş Milletler tarafınca benimsenerek Genel Kurul’da kabul edilen Rotterdam Kuralları’nın, Forwarder ve Lojistik İşletmecileri sektörünü de yakından ilgilendirdiği gibi, önemli sorumluluklar ve yükümlülükler getireceği açık ve net.
Üst çatı kuruluşumuz FIATA’ dan edinilen bilgilere göre, Birleşmiş Milletlere üye devletlerce kuralların kabul edilme sürecine girilme evresinde, üye ülkelerin iç hukuk rejimlerinin birbirlerinden farklılık göstereceğinden, FIATA’ nın yeni kurullar hakkında resmi bir görüş belirtmesinin yanlış olacağı hatırlatılmaktadır. İlgili ülke hükümetlerinin bu kuralları onaylamadan önce sektörün görüşlerine başvuracağını dikkate alarak, bu görüşleri dikkatle incelemelerinde fayda görüldüğü ayrıca belirtilmektedir.
Yapmış olduğum araştırmada, söz konusu kuralların bu güne kadar 21 ülke tarafından kabul edilerek imza altına alındığı anlaşılmaktadır. Uygulama, ancak 25 ülke tarafından imzalandıktan ve her bir ülke bunu kendi ülkesinde yürürlüğe sokma kararı aldıktan sonra başlayacaktır.
§ Konvansiyona genel olarak bakıldığında çok karmaşıktır. Bu sebeple de işlemlerde ilave maliyetler getirebileceği gibi, yanlış anlama ve yorumlara da yol açacaktır. Konvansiyona taraf olacak ülkelerin konvansiyon hükümlerine farklı yorumlamaları sonucunda Denizyoluyla Mal Taşıma Hukuku’nun birleştirilmesi hedefi tehlikeye düşecektir.
§ Her ne kadar Rotterdam Kuralları uyarınca Forwarder’lar, taşıyan veya lojistik hizmet sağlayıcıları olarak bazı yeni avantajlar elde etmiş görünmekte iseler de, sadece yük zararı halinde değil, diğer hallerde de sorumluluklarını sınırlama hakkına sahip olmaları; aksine anlaşma yapılmadıkça gecikmeden sorumlu tutulmaları gönderici sıfatıyla hareket ettikleri zaman veya taşımayı gerçekleştiren fiili taşıyıcıdan tazminat isterken Rotterdam Kuralları Forwarder’lar aleyhine işleyebilecektir.
§ Rotterdam Kuralları’nın devreye girmesiyle, Forwarder’ların yönetsel yükleri de belirgin olarak artacaktır.
§ Dünya genelinde Forwarder’ların çatı örgütü olan FIATA tutarlı bir şekilde “Maritime Plus” (Denizyolu Artı – tamamen denizyoluyla yapılan taşımalar yanında kısmen denizyoluyla yapılan taşımaların da Konvansiyon kapsamında düzenlenmesi) anlayışına karşı çıkmış ve bunun yerine “Limandan-Limana” anlayışına uygun bir uluslararası konvansiyon lehinde tutum belirlemiştir. Rotterdam Kuralları’nın benimsediği “Maritime Plus”(Denizyolu Artı) ilkesi rahatsız edici bir belirsizliğe yol açmaktadır. Rotterdam kuralları dünya genelinde kabul edilecek olursa, FIATA, çok modlu taşımaların ve lojistik hizmetlerin Rotterdam Kuralları’ndan etkilenmediği varsayımı yerine; UNCTAD/ICC kurallarının değiştirilmesine yönelik çalışmalar gündeme getirebilecek ve böylece uzun ve sonu belli olmayan bir sürece girilmesi söz konusu olabilecektir.
Lahey/Visby kuralları ile karşılaştırıldığında Rotterdam Kuralları’nın sağladığı bazı faydaların yanı sıra, sektör üzerinde yaratacağı ağır sorumluluklar yadsınamaz. Lahey kuralları, Lahey/Vısby Kuralları veya 1978 Hamburg Kuralları’nda yapılacak değişikliklerle daha basit bir düzenleme sağlanabilirmiydi diye düşünmeden edemiyorum?
Ülkemizde de söz konusu kuralların kabulü ile ilgili kamu-sektör müşterek çalışmaları halen devam etmektedir. Kuralların ülkemiz tarafından kabulü halinde, sektörümüz üzerinde yaratacağı olumsuzluklar, kapsamlı bir rapor halinde Denizcilik ve Dış Ticaret Müsteşarlıklarına UTİKAD olarak sunulmuştur.
Yeni kuralların irdelenmesine devam etmek için buradaki satırlarımızın yetmesi mümkün değil. Bazı önemli hususları kısaca sizlere aktarmaya çalıştım. Uluslararası deniz ticaretine, denizyolu taşımacılığına yönelik yeni değerlendirmelerin yapıldığı Rotterdam Kuralları ile ilgili, kamu yönetimince görüşlerine başvurulan sektörün diğer değerli kuruluşlarının da bu konuda gerekli hassasiyeti göstereceğine inanmaktayım.