Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 26 Ekim'de çıkardığı genetiği değiştirilmiş organizmalarla (GDO) ilgili yönetmeliğini birçok çevreden gelen tepkiler üzerine değiştirdi. Kamuoyunda tepki toplayan "GDO'suz ürünün etiketinde bu ifade yer alamaz" düzenlemesi, yürürlükten kaldırıldı. Buna göre, artık ürün GDO'suzsa bu, etiketinde yer alabilecek. Bunun dışında, ilk yönetmelikteki "Gıda veya yem, toplamda en az yüzde 0,9 oranında GDO içeriyor ise GDO'lu olarak kabul edilir" ifadesi de kaldırıldı. Böylece, gıda veya yemlerde GDO varsa; oranına bakılmaksızın ürün GDO'lu kabul edilecek. Yeni düzenlemeyle izin verilmeyen GDO içeren ürünlerin ithalatı, işlenmesi ve satışına da yasak getirildi. Daha önceki yönetmelikte "gıda veya yemin yüzde 0.5'ten daha az izin verilmeyen GDO içermesi durumunda ithalatına ve satışına" izin veriliyordu.
GDO ile ilgili olarak Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından hazırlanan yönetmelik, ithalatçı firmalardan gelen tepkiler nedeniyle 1 ay dolmadan değiştirildi. Yapılan değişiklikle yönetmeliğin çıkmasından önce kontrol belgesi almış ithalatçıların yeni yönetmeliğe uyumu 1 Mart 2010'a kadar ertelendi. Böylece GDO'lu ürünlerin ithalatında gerçek denetim 1 Mart'a ertelenmiş oldu. Bir süredir özellikle yem firmaları, yönetmeliğin ertelenmesi için talepte bulunuyordu.
Transit geçiş kolaylaştırıldı
Yönetmelik değişikliğiyle GDO'ların transit geçişine de izin verildi. Daha önceki düzenlemede transit geçişler yasaklanmıştı. Yeni düzenlemeye göreyse transit geçişlere ilişkin düzeni Tarım ve Köyişleri Bakanlığı belirleyecek. Ayrıca ithalat sırasında istenen belgeler de azaltıldı. Yeni yönetmeliğe göre, ithalatçı firmanın GDO ve ürünlerinin üretildiği veya yüklenildiği ülke yetkilileri tarafından düzenlenmiş ürünün miktarı, aktarılan geni belirten belge ve uluslararası akredite bir laboratuvardan analiz raporu alması yeterli olacak.
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın GDO'lu ürünleri belirlemek için oluşturduğu uzmanlar listesinde bakanlık kurumlarından da temsilciler olması eleştiriliyordu. Bu düzenlemeden de vazgeçildi. Yeni düzenlemeye göre sadece TÜBİTAK, araştırma kurumları ve üniversitelerden belirlenecek bir uzmanlar listesi olacak. Her bir başvuru için uzmanlar listesinde bulunanlar arasından bakanlıkça oluşturulacak yeni bir komite kurulacak.
İthalatçıya süre verildi
Yönetmeliğin en kritik düzenlemesini ise denetimle ilgili geçiş süreci oluşturdu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Arslan, bakanlığın 26 Ekim'de çıkardığı GDO'lu ürünlerle ilgili yönetmelikte cuma günü yapılan değişiklik ve yönetmeliğin uygulanması esaslarıyla ilgili açıklamada bulundu. Arslan, "26 Ekim'den önce kontrol belgesi verilen ürünler, Avrupa Birliği'nin (AB) öngördüğü belgeler sunulmak şartıyla, yönetmelik çerçevesinde etiket ve diğer kurallara uyulmak kaydıyla ithal edilebilecek" dedi.
Türkiye'ye kesinlikle GDO'lu tohum ithal edilmediğini ve ithalatına da gerek olmadığını vurgulayan Arslan, "Bundan sonra Türkiye'de tescil edilen komitenin uygun bulduğu ürünler kamuoyunun bilgisine sunulduktan sonra bakanlık izni ile ithal edilebilecek. Ancak bu konuda karar siyasi iradenindir" dedi.
Yönetmelikte yapılan değişiklikle hukuki sorun yaşanmaması açısından, yönetmeliğin yayımlandığı tarih olan 26 Ekim'den önce kontrol belgesi alınan ürünlere AB kriterlerini sağlamaları, AB mevzuatında belirtilen belgeleri sunmaları, yönetmelikteki etiketleme, kontrol ve denetimle ilgili hükümlere uymaları şartıyla 1 Mart 2010'a kadar ithalat imkânı getirildiğini söyledi. Arslan, "Ürün GDO'lu ise AB mevzuatında yer alan belgeyi sunmazsa, ithalatına izin verilmeyecek" dedi.
Bu ürünlerin ithalatında istenen bazı belgelerle ilgili kolaylık sağlanması konusunda da Arslan, "Her ülkede GDO'larla ilgili yetkili otorite bulunmadığını, bu nedenle ithalatçı firmaların belge sağlamak konusunda sorun yaşadığını" belirtti. Arslan, bu sorunun aşılması için, uluslararası akredite bir laboratuvardan sağlanacak belgeyle ithalat imkânı getirildiğini, mükerrer belge istenmesi uygulamasının da önüne geçildiğini anlattı. Arslan, böylece ithalatın durması nedeniyle ürün fiyatlarında yaşanan aşırı fiyat artışlarının önleneceğini de kaydetti.
LOBİYE TESLİM OLUNDU, HALK SAĞLIĞIYLA OYNANDI
Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Gökhan Günaydın, değişikliği değerlendirirken, "Ortaya konulan lobi faaliyetlerine teslim olunmuş ve halk sağlığına karşı doğrudan veya dolaylı; derhal veya gecikmeli risk oluşturan GDO'lu ürünlerin ülkeye kontrolsüz girişine izin verilmiştir" iddiasında bulundu. Günaydın, yönetmeliğin henüz bir ay geçmeden değiştirilmek zorunda kalındığını hatırlatarak, "Yönetmeliğin bazı maddeleri ya da madde hükümleri yürürlükten kaldırılmış, bazı maddelerin hükümleri değiştirilmiş, bir de geçici madde eklenmiştir. Asıl amaç bu geçici madde hükmünde gizlidir. Bu madde 1 Mart 2010 tarihine kadar her türlü GDO'lu ürünün 1998 yılından bu yana olduğu gibi hiçbir kontrole tabi olmadan ülkeye serbestçe girmesinin yolunu açmaktadır" dedi. AA
TÜRKİYE'DE HİÇBİR MEYVE VE SEBZEDE GDO YOK
Erzurum Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mükerrem Kaya, Türkiye'de hiçbir meyve ve sebzenin genetiği ile oynanmadığını öne sürdü. Prof. Dr. Kaya, "Margarin ve cips üretiminde GDO'lu enzimler kullanılıyor. Hayvanlara verimi artırmak için GDO'lu ürün veriliyor. Ancak biz her ikisinin de tüketilmesini tavsiye etmiyoruz" dedi. Soya, kanola, pamuk tohumu ve mısırda GDO'lu enzimlerin kullanımının yaygın olduğuna dikkati çeken Kaya, ABD ve İngiltere'de peynir üretimi sırasında mikroorganizmaları değiştirilmiş maya kullanıldığını belirtti. İran'da üç yıl önce 20 bin hektar alanda genetiği değiştirilmiş pirinç üretimi yapıldığını anımsatan Prof. Dr. Kaya, Çin'de domatesin çabuk yumuşamaması için bir çalışma yapıldığını ileri sürdü. DHA
GDO YÖNETMELİĞİNDE NELER DEĞİŞTİ
ESKİ DÜZENLEME
* Gıda veya yem, GDO'lardan biri ya da birkaçını toplamda en az yüzde 0,9 oranında içeriyor ise GDO'lu olarak kabul edilir.
* Gıda veya yemin yüzde 0,5'ten fazla izin verilmeyen GDO içermesi halinde; ithalatına, işlenmesine, nakline, dağıtımına ve satışına izin verilmez.
* GDO'suz ürünlerin etiketinde, bu ürünlerin GDO içermediğine ilişkin ifadelerin yazılması yasaktır.
YAPILAN DEĞİŞİKLİK
* Gıda veya yem, GDO'lardan biri ya da birkaçını içerirse orana bakılmadan GDO'lu olarak kabul edilecek.
* Gıda veya yem "izin verilmeyen GDO içermesi halinde" ithalatına, işlenmesine, nakline, dağıtımına ve satışına izin verilmeyecek.
* GDO'suz ürünlerin etiketinde istenirse ve ürünün GDO'suz olduğu ispatlanırsa GDO'suz olduğu yazılabilecek.
YENİ MADDELER
* 26 Ekim 2009'dan önce kontrol belgesi alınmış ürünlerin ithalatında, izin, başvuru ve ithalat konusundaki hükümlerin uygulama tarihi 1 Mart 2010'a uzatıldı.
* İthalatçı firmadan GDO ve ürünün üretildiği veya yüklendiği ülkece düzenlenmiş belge veya uluslararası akredite bir laboratuvardan analiz raporu istenecek.
* İzin verilen GDO'lu gıdaların, Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği'nde yer alan gerekliliklere ilave olarak belirtilen hususlar çerçevesinde etiketlenmesi zorunlu tutulacak.
* Yem veya yemlik madde olarak kullanımına izin verilen GDO'lu yemler de yem mevzuatında yer alanın dışında yönetmelikte belirtildiği şekilde etiketlenecek.
Kaynak: Referans