DIŞ TİCARETTEN KARMAŞIK SİNYALLER

Geçen hafta sonu TÜİK eylül dış ticaret verilerini, dün de TİM ekim ihracat verilerini yayımladı. TİM'e göre geçen yılın ekim ayına kıyasla ihracatta yüzde 4,5'lik bir artış gerçekleşmiş. Bu iyi haber ihracatın canlanmaya başladığının bir kanıtı olabilir mi? Yoksa geçen yıl ekimde aniden çöken ihracatın baz etkisi mi büyük ölçüde söz konusu? Dış ticarete daha geniş bir açıdan bakacak olursak, net ihracat büyümeye bundan böyle negatif katkı mı yapacak? Avrupa Birliği'nin ağırlığı azalıyor mu, artıyor mu?

Bu soruların yanıtları dış ticarette birkaç dönüm noktasının bir arada gerçekleşmekte olduğuna dair sinyaller veriyor. İhracatın ekimden itibaren ılımlı bir artış eğilimine girmesi şaşırtıcı değil. Genel olarak dünya ekonomisi, özel olarak AB ekonomisi dibi buldu. Asya'da ise geçmişe kıyasla iç talebin daha ağırlıklı bir rol oynadığı yüksek bir büyüme sürecine girildiği görülüyor. Ancak bu olumlu gelişmeler Türkiye ekonomisinin büyümesine pozitif katkı yapacağı anlamına gelmiyor. Tabloya bir göz atalım.

Kriz süresince ihracat ve ithalat birlikte azaldılar. Ancak ocak-eylül döneminin de gösterdiği gibi ithalat ihracattan daha büyük oranda azaldı: Yüzde 38,4'e 30,5. Bu gelişme reel olarak hesaplanan mal ve hizmet ihracatı ile ithalatı arasındaki farkın pozitif olmasını sağladı. Bu sayede net ihracat büyümeye pozitif katkı, daha doğrusu küçülmeye fren etkisi yaptı. Oysa bu eğilim yıllık değişimler itibariyle eylül ayında tersine dönmüş durumda. Ağustosta ithalat ihracattan daha hızlı küçülmeye devam ederken eylülde ihracat ithalattan daha hızlı küçülmüş. Mevsimsel etkiden arındırılmış veriler bu eğilimin aslında 2. çeyrekte başladığını gösteriyor. (Bkz. TCMB, son Enflasyon Raporu)

Benim tefsirim krizin dip noktası ile birlikte Türkiye ekonomisi net ihracat açısından normal yapısına dönüşe başladı. Normal yapı malum: İthalatın ihracattan daha hızlı arttığı ve bunun sonucunda cari işlemler açığının yapısal olarak arttığı bir yapıdan söz ediyoruz. Bu dönümün nedenleri neler olabilir? Enerji fiyatları krizin derinleştiği döneme kıyasla yükseldi ama henüz ithalata yeterince yansımış değil. Bundan sonra daha çok yansıyacak.

İthalatta ocak-eylül rakamları eylül rakamları ile karşılaştırıldığında yatırım mallarında bir kıpırdanma olduğu görülüyor. Ancak beklendiği gibi düşük kapasite oranları yükselinceye kadar yatırımlardan büyümeye dişe dokunur bir katkı beklememek gerekiyor. Buna karşılık eylülde tüketim malı ithalatında dramatik bir iyileşme hemen göze çarpıyor. Yıllık değişim eksi yüzde 20'lerden sıfıra yaklaşmış (eksi 2,4) durumda. Türk Lirası'nda olağanüstü bir değerlenme olmadığına göre bu gelişme aynı zamanda iç tüketimin de canlanmakta olduğunun sinyali. Ancak bu iyileşmede otomotivin vergi indirimleri sayesinde önemli bir paya sahip olduğu unutulmamalı. Eylülde kara taşıtları ithalatında büyük artış gerçekleşmiş. Vergi indirimi bittiğine göre ekimde nasıl bir gelişme ortaya çıkacak? Şimdilik bilmiyoruz.

İhracat pazarlarımız açısından da eylülde dikkat çekici eğilim değişiklikleri söz konusu. AB pazarı geri dönüyor. Ocak-eylül döneminde AB'nin ihracatımızdaki payı yüzde 45'e gerilemişken, eylülde yüzde 50'ye yükselmiş. AB pazarının önemini hatırlamak için iyi bir fırsat. Rusya pazarında ise ciddi gerileme söz konusu. Rusya'nın payı yüzde 5'ten 3,5'e düşmüş. Gümrüklerde rahatlama, aynı zamanda da Rusya'nın toparlanması bu tabloyu değiştirebilir. Buna karşılık, Mısır, Irak ve Suriye'nin payları artıyor. Daha önemlisi Çin'in payı artıyor. Yuan değerlendi, TL değer kaybetti. Kur etkili olmuş olabilir.

Kaynak: Referans