Kriz öncesinde yüksek petrol fiyatları sebebiyle önemli kayıplar yaşayan havayolu şirketleri, bir darbe de küresel krizin yol açtığı talep daralmasından yedi. Dünya çapında 230 havayolu şirketini temsil eden Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği'ne (IATA) göre, bu yıl havayolu şirketlerinin zararı 9 milyar doları bulacak. Geçen yılki zarar, 10,4 milyar dolar seviyesindeydi. Kuruluş, bu yıl için yolcu trafiğinin geçen yıla göre yüzde 8, kargo talebinin yüzde 17 azalmasını, neredeyse tüm şirketlerin zarar açıklamasını bekliyor. Yakıt maliyetleri önceki döneme göre düşmüş olsa da işler zor. Sektörden bazı şirketler silinebilir.
Bununla birlikte, Türk Hava Yolları' nın durumu farklı. Geçen yıl yolcu sayısını yüzde 15,6 oranında artırarak Avrupa'nın en hızlı büyüyen 3. milli havayolu şirketi olmuştu. Bu yıl da yükselişini sürdürüyor. Avrupa Havayolları Birliği'nin yılın ilk beş ayındaki verilerine göre, yolcu sayısı bakımından geçen yıl 7. sırada iken bu yıl Lufthansa, Air France ve British Airwas'in ardından Avrupa'nın 4. büyük havayolu şirketi haline geldi. Söz konusu dönemde, birlik üyesi 30 havayolu şirketinden sadece THY yolcu sayısını (yüzde 10,8) artırabildi.
Şirket, geçen yıl 1 milyar 134 milyon TL'lik net kâr açıklamıştı. Bu yılın ilk yarısındaki kârı da, 102 milyon lira. Geçen yıl 4,7 milyar dolar ciroya ulaşan THY'nin bu yılki hedefi 5 milyar dolar.
Özelleştirme, bir dönem öyle bir hale getirildi ki, sanki özelleştirilmeyen kuruluş kesinlikle zarar edermiş, özelleştirilen de devlete yük olmaktan kurtulur, verimli ve kârlı çalışırmış gibi bir önyargı oluştu. Yanlış anlaşılmasın, özelleştirmeye karşı değiliz, ama yaşanan gerçekleri de görmek gerekiyor. Özelleştirildikten sonra yok olup giden onlarca şirket var.
Bunun yanında, özelleştirilmediği halde çok iyi performans sergileyen kamu şirketleri bulunuyor. En başta THY geliyor. Onun yanına TPAO'yu, Ziraat'i, Halkbank'ı da koyabilirsiniz.
THY, dünyada kamuya ait tek havayolu şirketi değil. Avrupa'dan Uzakdoğu'ya onun statüsünde pek çok şirket var. Ama o hem kamu hem özel, pek çoğunu geride bırakmış. Geçmişteki performansından da daha iyi bir noktada. Burada farklı bir şeylerin olduğu açık. Rakipleri zarar edip frene basarken THY, yeni açılımlar peşinde. Dün de Endonezya seferini başlatarak dış hat sayısını 119'a çıkardı.
Filonun modernleştirilmesi ve yenilenmesi için temmuz ayında İngiliz Rolls Royce firmasına 7 adet motor siparişi veren yönetim, büyüme için uçak sayısını da artırmaya devam ediyor. Geçtiğimiz nisan ayında Boeing'e 5 adet 777-300ER siparişi vermişti. Temmuzda bu sayıyı 12'ye yükseltti. Ayrıca geçen ay Airbus'la 7 adet A330-300 alımı konusunda anlaşma imzaladı.
Kriz dönemleri, zorluklarla birlikte fırsatları da beraberinde getiriyor. Böyle dönemler, mali yapısına, gelecekte yapacağı hamle ve açılımlarına güvenen şirketler için yatırımın, satın almaların tam zamanı olabiliyor.
THY bu yolda. Bunun yanında başka havayolu şirketleri de var tabii ki. Mesela, 27 milyar dolarlık uçak siparişi bulunan Katar Havayolları, haziran ayında verdiği 24 uçaklık (1,9 milyar Avro tutarında) ilave siparişle adından söz ettirmişti. Daha dün de, Türkmenistan Havayolları Boeing'le üç 737 için sözleşme imzaladı.
Yönetim anlayışının yanı sıra İstanbul'un doğu ile batı, kuzey ile güney arasındaki konumu THY'nin önünü açıyor. THY yıllar sonra İstanbul'u, İstanbul'un kıtalararası transit özelliğini, potansiyelini keşfetti. Şimdi bu noktadan dünyanın dört bir yanına yükleniyor. İstanbul THY'yi, THY İstanbul'u büyütüyor.
Ve yılda 35 milyon yolcuya hizmet veren Atatürk Havalimanı'na kapasitesinin üstünde yük biniyor, kriz döneminde bile rekor üstüne rekor kırılıyor. Bu yüzden, Ulaştırma Bakanlığı arayış içinde. Yapılan planlardan biri de en az 50 milyonluk yeni bir havaalanı.
İstanbul'u finans merkezi yapma konusu tartışıladursun, ondan daha önce dünya transit merkezi olacak. Bu da İstanbul'u turizm ve ticarette de kıskanılacak bir konuma yükseltecek.
Kaynak: KADİR DİKBAŞ-ZAMAN