ANKARA - Türkiye İnşaat Sanayicileri İşveren Sendikası'nın (İNTES) hazırladığı "Balkanlar Pazar Araştırma Raporu, Türk işadamları için Makedonya ve Kosova"da ağırlıkla karayolu ve hidroelektrik santral yatırımları kapsamındaki fırsatları ortaya koydu.
Kosova'daki önemli projeler olarak havaalanı yapımı, otoyollar, Zhur Hidroelektrik Santrali ve 17 adet küçük çaplı hidroelektrik santrali; Makedonya'da küçük ölçekli 20 HES ile 70 milyon Euro'luk Dünya Bankası kredisi ile gerçekleştirilecek karayolları ve tali yolların yenilenmesi çalışmaları sayılıyor. Özellikle Kosova'da genç nüfus, yüksek işsizlik oranı, düşük işçilik maliyetleri yatırımcılar için avantaj olarak gösteriliyor.
Raporda iki ülke hakkında geniş bilgiler ve yatırım alanları hakkında bilgiler yer aldı. İki ülkede de yatırım için çok fazla proje bulunduğu belirtilen araştırmada, bu ülkelere yapılacak yatırımlarla AB piyasalarına girişin de kolay olabileceği kaydedildi. Yatırım teşvikleri hakkında da bilgi verilen araştırmada, yabancı ve yerli yatırımcıların eşit koşullara sahip olduğu, gümrük vergisi ve kurumlar vergisi muafiyeti gibi birçok yatırım teşvikinin sağlandığının altı çizildi.
Kosova'da otoyol ve santral yatırımı
İNTES tarafından iki bölümde hazırlanan raporda, Kosova'daki önemli projeler olarak havaalanı projesi, 6-7 numaralı otoyollar, Zhur Hidroelektrik Santrali ve 17 adet küçük çaplı hidroelektrik santral projeleri sayıldı.
Raporda, Kosova'nın güneybatısından kuzeydoğusuna uzanacak ve Arnavutluk'tan başlayıp Sırbistan'a devam edecek 6 ve 7 numaralı otoyol olan Piriştine-Üsküp otoyolu ve Priştine Havaalanının yenilenmesi ve karşılığında işletme imtiyazı verilmesi ile ilgili ihalelerin bu yıl içinde yapılacağı ifade ediliyor. Raporda, ülkede bulunan karayollarının yüzde 25'inin rehabilitasyon ihtiyacının bulunduğunu bildirildi.
Bunun yanı sıra inşaat sektörünün Kosova'da en canlı sektörlerden biri olduğunu ifade eden rapor, ülkede bulunan inşaat firmalarının büyük projeleri üstlenecek kapasitede olmadığını, en fazla 6-7 milyon Euro'luk iş üstlenebileceklerini belirtti.
Kente göç, altyapı ihtiyacını artırıyor
Raporda, ülkede kentsel nüfus oranının ve yaşam standartlarının yükselmesine paralel olarak su, elektrik ve şehir içi ulaşım gibi hizmetlere olan ihtiyaçların artmakta olduğu ifade edildi. Kentsel alanlara olan yoğun göç nedeniyle, kanalizasyon, elektrik, su gibi ihtiyaçların temini için acilen önemli alt yapı yatırımlarının yapılması gerektiği vurgulanan raporda, "Belediye hizmetlerinin ve şehir alt yapısının inşasında ve gelişmesinde ülkemiz teknik müşavirlik ve müteahhitlik firmaları için çok sayıda iş imkanı oluşabileceği düşünülmektedir" ifadesi yer aldı.
Kosova'da ki genel yatırım koşulları hakkında bilgi veren araştırmada, nüfusun genç, işsizlik oranının yüksek ve işçilik maliyetlerinin düşük olduğu ve yatırım yapılacak çok sayıda proje olduğuna dikkat çekildi. İşçi ücretlerinde sosyal sigorta priminde işveren payının yüzde 5 olduğunu belirten rapor, ücret düzeylerinin yatırımcılar için önemli bir avantaj oluşturduğunu kaydetti.
Enerji açığının olduğunu buna karışın, açığı kapatacak kaynakların olduğu vurgulandı. Raporda ayrıca, hukuksal sistemin AB sistemine uyumlaştırılmış olduğu belirtilerek AB piyasalarına erişimin kolay olacağı kaydedildi.
DB'den 70 milyon Euro kredi
Raporda Makedonya hakkında verilen bilgilerde ise karayollarının, tali yolların yenilenmesi çalışmalarının olduğu bazı yolların iyileştirilmesine yönelik olarak da Dünya Bankası'ndan 70 milyon Euro kredi sağlandığı kaydedildi. Bunların yanı sıra ülkedeki mevcut hidroelektrik potansiyelinin hala yüzde 70'inin kullanılıyor olduğuna dikkat çeken rapor, ülkenin enerji yatırımları açısından cazip olduğunu belirtiyor.
Makedonya'da karayollarında ulaşım alt yapısının iyileştirilmesi açısından 8. ve 10. koridorların gelişmesi ve yapımının tamamlanması için hükümetin çalışmalar içinde olduğu bilgisi verildi. Bu çerçevede 10. koridorda 28,5 kilometrelik demir Kapiya-Smokvica ile 7,5 kilometrelik Tabanovce-Kumanova bölümlerinin ve 8. koridorun tamamlamasının öncelik taşıdığı kaydedildi.
Öte yandan hükümet, koridorların yanı sıra lokal ve tali yolların yenilenmesi ile yenilerinin yapımına da büyük önem verildiğini bahse konu yolların iyileştirilmesine yönelik proje kapsamında Dünya Bankasından 70 milyon Euro değerinde kredi sağlandığını bu projenin 2009-2013 yılları arasında gerçekleşeceği bilgisi verildi. 10. koridor kapsamında 28 km'lik ve 169 milyon Euro bedelli Demir Kapiye-Smokvica bölümü ile ilgili ana projelerinin hazırlanma ihalesinin değerlendirilmesinin devam etmekte olduğunu belirten raporda, projenin inşaatına ilişkin şartlar açılacak olan ihalede belirleneceği, projenin fizibilite çalışmasının mevcut olduğu kaydedildi.
20 hidroelektrik santral yapılacak
Ülkedeki mevcut hidroelektirk potansiyelinin hâlâ yüzde 70'inin kullanılıyor olması Makedonya enerji yatırımları açısından da cazip hale getiriyor. Makedonya'da kurulu güç kapasitesi 15 MW'ı geçmeyen 20 adet küçük ölçekli HES projeleri için uluslararası ihale açılmaktadır. Raporda, Vardar Vadisi Projesi hakkında şu bilgiler verildi: "Ülkeyi kuzeybatıdan güneydoğuya ikiye bölen Vardar Nehri üzerinde bir tanesi depolama amaçlı olmak üzere 13 adet baraj inşa edilmesi planlanmaktadır.
Projesi kapsamında hidroelektrik santralleri için, iki tanesi diğerlerinden daha büyük olmak üzere toplam 12 adet barajın inşa edilmesi planlanmaktadır. Projenin en önemli maliyet kalemlerinden birini, Vardar Vadisi boyunca uzanan demiryolu hattının taşınması oluşturmaktadır. Söz konusu sıkıntı özellikle daha sarp dağlar içeren kuzey bölgeler için büyük önem arz etmektedir.
Dolayısıyla kuzey bölgedeki santrallerin maliyetlerinin daha yüksek olacağı ve kısa vadeli getirisinin güney bölgelerde inşa edilmesi planlanan barajlara göre daha düşük olacağı tahmin edilmektedir. Makedonya'da kısa ve orta vadede ihtiyaç duyulan barajlar için 150 milyon Euro'luk yatırım yapılması öngörülmektedir."
Ayrıca, 5'er MW'lık 30 adet küçük hidroelektrik santrali için daha ihaleye çıkmasına ilişkin hazırlıkların devam ettiği bilgisi verildi.
Çalışkan: Çok sayıda yatırım imkanı var
Kosova Türk Konseyi Başkanı Zeki Çalışkan: Kosova yatırımlar açısından çok zengin bir ülke. Kosova'da 5 yıldızlı otel yok. Türk şirketleri orada 5 yıldızlı bir otel yatırımı yapabilirler. Bunun dışında sağlıkta büyük sıkıntı var. Bu konuda da yatırım yapılabilir.
Çünkü oradan buraya çok sayıda hasta geliyor. Tam teşekküllü bir Türk Hastanesi hem Kosova'yı hem de komşu ülkeleri o bölgeye çeker. Eğitimle ilgili çalışmalar yapılabilir. Balkanlar'dan yaklaşık 2 bin öğrenci gelip Türkiye'de eğitim görüyor.
Ayrıca bu yıl içinde termik santral ihaleleri gerçekleşecek. AB'nin en çok linyit kaynakları Kosova'da bulunuyor. 3-4 milyar dolarlık bir termik santral yatırımı Kosova'da gerçekleşecek. Bunların dışında Telekom özelleştirilmesi ülkede söz konusu. Bu konuda da birkaç Türk firmasının ilgisi var."
Kaynak: Dünya