Global ekonomik kriz tüm sektörleri gerek psikolojik gerekse mali açıdan derinden etkiledi. Firmalar iş akış süreçlerinde yeni bir yapılanma içine girmeye başladılar.tasarruf konusuna daha çok hassasiyet göstermeye başlayan firmalar, birçok faaliyet alanlarını ise, denetimini yapabildikleri alanlar ile sınırladılar. Ancak bazı firmalar bunu başaramadı, iflas etti yada küçüldü. Özellikler ABD’de köklü finans kuruluşları deyim yerindeyse tek tek düşmeye başladı. ABD’den sonra kriz en fazla Avrupa ülkelerini etkiledi. Bu etki ister istemez Türkiye’ye de yansıdı. Krizden etkilenen diğer ülkeler gibi Türkiye’de yıl sonu hedeflerini revize etmek zorunda kaldı. Tüm Dünya£da olduğu gibi Türkiye’deki firmalar da bu gidişat karşısında yeni yöntemler geliştirme çabası içine girdi. Finansal gücü sağlam olan firmalar, bu dönemde “krizi fırsata çevirmek” için satın alma, birleşme ve ortaklık seçeneklerini ön plana çıkarttı. Transport dergisi bu ayki sayısında krizden önce ve krizden sonra Türk lojistik ve ulaştırma sektöründe satın alma, birleşme ve iş birliği sürecinin nasıl işlediğini ele aldı.
Konuyla ilgili görüşü alınan Ernst & Young Türkiye Kurumsal Finansal Hizmetleri Bölüm Başkanı Müşvik Cantekinler, 2008 yılında Türkiye’de ulaştırma ve lojistik alanında toplam 13 adet birleşme ve satın alma işleminin gerçekleştiğini, bu ,işlemlerden değeri açıklanan işlemlerin toplam 382,4 milyon Dolar olduğunu söyledi. Bu satın alma işlemlerinden en dikkat çekici olanlarının ise, TCDD’nin özelleştirdiği Bandırma ve Samsun Limanları ve DLH’nin gerçekleştirdiği ikinci tüm geçit ihalesi olduğunu ifade eden Müşvik Cantekinler, “Bandırma Limanı Çelebi Holding ve Samsun Limanı da Ceynak Lojistik Firmaları tarafından sırasıyla 175,5 ve 125,2 milyon Dolar bedelle satılmıştır” dedi ve ekledi “ iki limanın işletme hakkının yanı sıra, ulaştırma ve lojistik alanında 10 adet satın alma ve 1 adet birleşme gerçekleşmiştir. Bu satın alma işlemlerinin içinde üçünün işlem değeri açıklanmış ve bunlar arasında işlem değeri en yüksek işlem olarak 44,2 Milyon Dolara Altıntel Melamin Port’un Arkem Kimya Sanayi ve Ticaret tarafından alınması öne çıkmaktadır. Kuzu Kargo ve Varan Kargo’nun yabancı menşei ili şirketler tarafından satın alınması ise kargo alanında 2008 yılında gerçekleşen işlemlerdir. Hava taşımacılığı segmentindeki işlemler ise, ACT Airlines ve Turkish Ground Services’ın bir kısmının satılmasıdır. Ulaştırma ve lojistik alanında gerçekleşen diğer işlemler ise, Gulftainer’ın Demas International’ı, Fiba Group’un Kumport Liman Hizmetlerini, Mearsk Group’un Mearsk Denizciliği, Van et’in Metro Turizm’i ve Carlyle Group’un TVK Gemi yapım Sanayi’ni satın almaları olmuştur. 2008 yılında gerçekleşen tek birleşme ise, İzmir Lojistik, Balnak Lojistik ile birleşerek faaliyetlerini Balnak Lojistik çatısı altında sürdürme kararı almıştır.”
Reysaş ve Ekol Ortak Arıyor
“Dünya’da ve Türkiye’de yaşanmakta olan global krizin etkileri nedeniyle lojistik ve ulaştırma sektörü 2009 yılına birleşme ve satın alma işlemleri açısından yavaş bir başlangıç yapmıştır” diyen Çantekinler, 2009’un ilk iki ayında sadece bir Türk şirketin yabancı bir şirketin bir kısmını alarak ortak olmasının gözlemlendiğini belirtti. Barsan Global Lojistik’in Mart ayında Macar Lojistik şirketi Transemex’in hisselerinin %50’sini 19 milyon US Dolara satın alarak bu işlemi gerçekleştirdiğini belirten Cantekinler, “ Lojistik ve ulaştırma sektörünün birleşme ve satın alma işlemleri açısından yıla iyi bir başlangıç yapmamasına rağmen, ilk iki ayda sektörün önde gelen firmaları ( Reysaş Lojistik ve Ekol Lojistik gibi) ortak aradığına dair açıklamalar yapmış, bunlarda sektörde birleşme ve satın almaların yıl içinde artacağını göstermektedir” dedi.
Angel Trains’e 7 Milyar Dolar
Tüm Dünya’da ise, 2008’de ve 2009’un ilk 2 ayında 398 adet birleşme ve satın alma işleminin gerçekleştiğini söyleyen Cantekinler, bu işlemlerden 371’inin 2008 yılı içinde 29 işlemin ise 2009’un ilk 2 ayında gerçekleştiğini söyledi. Buna dayanarak, Dünya’da yaşanmakta olan global krizin ulaştırma ve lojistik sektöründeki birleşme ve satın alma işlemleri üzerinde de olumsuz bir etki yarattığının söylenebileceğini ifade eden Cantekinler, gerçekleşen 398 adet işlemden işlem değeri açıklananların toplam işlem değerinin 63,10milyar dolar olduğunu, 2009’un ilk 2 ayındaki toplam açıklana işlem değerinin ise, 1,56 milyar dolar olarak gerçekleştiğini söyledi. Gerçekleşen bu işlemlerde ABD, İngiltere, İtalya, Çin, İspanya, Almanya ve Fransa gibi ülkelerin ön plana çıktığını belirten Cantekinler, bu süre içerinde tüm Dünya’da 1 milyar dolar sınırını aşan 12 adet işlem gerçekleştiğini de sözlerine ekledi. Dünya’da gerçekleşen 398 adet işlemin 76 tanesinin ise, 100 milyon dolardan daha fazla işlem değerine sahip olduğunu belirten Cantekinler, Dünya ulaştırma sektöründe yaşanan satın almalar konusunda şunları söyledi: “ Dünya’da bu süre içerisinde gerçekleşen en büyük işlem Angel Trains Limited adlı İngiliz tren kiralama şirketinin haziran ayında Avustralyalı, Alman ve Kanadalı şirketlerin oluşturduğu bir konsorsiyum tarafından 7 milyar dolara satın alınması olmuştur. Ayrıca, en büyük işlemler arasında görülen ABD menşeli Delta Airlines’ın yine ABD menşeli Northwest Airlines’ı satın alması ve Alitalia’nın İtalyan bir şirkete ve Air France-KLM’ ye satılması da hava taşımacılığı segmentinde konsolidasyonların yaşandığını göstermektedir. Diğer öne çıkan başlıca işlemler ise, Alman lojistik şirketi Hapag-Lloyd’un yine Alman bir şirket olan Albert Ballin KG tarafından 5,57 milyar dolara satın alınması ve Güney Kore’den The Korea Express’in yüzde 60 hissesinin Güney Koreli şirketlerin oluşturduğu konsorsiyuma 4,36 milyon dolara satılması olmuştur. 2009 yılının ilk 2 ayındaki en önemli işlem ise, Belçikalı De Post – La Poste adlı şirketin yüzde 29,9 hissesinin İngiliz bir sermaye fonu olan CVC Capital Partners tarafından 479 milyon dolara satın alınmasıdır.
2009’da 10 Milyar Dolar İşlem Hacmi Öngörülüyor
2008’in Türkiye’de birleşme ve satın alma işlemlerinin belli bir olgunluk seviyesine ulaştığı bir yıl olduğunu vurgulayan Cantekinler, 2009 ise tüm Dünya’daki şirket satın alma ve birleşmelerinin yaklaşık %40 daralacağını ve ayrıca Hindistan, Çin, Doğu Avrupa gibi şirket satın alma ve birleşmelerinin yoğun olarak gözlemlendiği bu ülkelerde ekonomilerin ciddi bir şekilde yavaşlaması sonucu bu aktivitelerin azalacağının öngörüldüğünü söyledi. Türkiye’de piyasalarda var olan durgunluğun 2010 yılının başından itibaren kademeli olarak ortadan kalkmasının beklendiğinin altını çizen Cantekinler, “ Ernst & Young tarafından kamu ve özel sektör kurumlarının önde gelen yöneticilerine yapılan anketin sonuçlarına göre anket katılımcılarının %44’ü Türkiye’de 2009 yılı içinde 6-10 milyar dolar işlem hacmi öngörürken, %32’lik bir kesim ise işlem hacminin 11-15 milyar dolar aralığında olmasını beklemektedir. Katılımcıların %56’lık bir kısmı da Türkiye’de 2009 yılındaki yatırım ortamının durağan olacağını öngörmektedir. Anket sonuçlarına göre, Türkiye’de beklentilerin Dünya birleşme ve satın alma işlemleri piyasasının benzer olduğu söylenebilir. Ersnt & Young olarak 2009 yılı için birleşme ve satın alma işlemlerinde ulaşılabilecek toplam işlem değerinin ancak 10 milyar dolar civarında gerçekleşeceğini tahmin etmekteyiz” dedi.
“Türkiye’de 2008 yılında lojistik sektöründe gerçekleşen toplam 13 birleşme ve satın almanın 6’sında satın alan şirketin yabancı menşeli olduğu ve diğer 7’sinin ise, Türk şirketler tarafından gerçekleştiği görülmektedir. Türkiye’de 2008 yılında yatırım yapan şirketler Rusya, Hollanda, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Danimarka ve ABD olmuştur” diyen Cantekinler, yabancıların taraf olduğu işlemlerin çoğunun değerinin açıklanmadığı ancak Türk şirketlerinin yaptığı satın almaların toplam açıklanan değerinin 350 milyon dolar olduğunu söyledi. Sektördeki en büyük işlemin 100 milyon doların üstündeki bedelle TCDD’nin özelleştirdiği Bandırma ve Samsun Limanları olduğunu kaydeden Cantekinler, sektördeki birleşme ve satın alma işlemlerinde deniz taşımacılığının ağırlığının dikkat çektiğini söyledi.
Stratejik uyum
İçinde bulunduğumuz kriz ortamında daha çok korumacı birleşme ve satın alma işlemlerinin gerçekleştiğini belirten Cantekinler, korumacı birleşme ve şartın almalarda hedefin yeni bir sinerjiden yararlanılma, maliyetleri düşürme ve Pazar payını arttırmak olduğunu ifade etti. “Şirket birleşmelerinde ve satın alınmalarında ne tür sorunlar ortaya çıkmaktadır?” şeklindeki soruyu ise,Cantekinler şöyle cevaplandırdı: “ Ernst & Young’ın “birleşme ve satın alma işlemleri 2008” raporu çerçevesinde kamu ve özel sektör kurumlarının önde gelen yöneticilerinin katılımıyla yaptığı anketin sonuçlarına göre; şirket birleşme ve satın almalarında karşılaşılan en önemli sorunlar değerlemede yaşanan anlaşmazlıklar, stratejik uyum sorunu, kurumsal kültür uyumsuzluğu, mevzuat ve alınması gereken diğer izinlerdir. Katılımcıların anlaşma sırasında karşılaşılan bu sorunları birbirlerine yakın oranlarda değerlendirdiği görülmektedir. Anket katılımcılarından %33’ü karşılaşılan en büyük sorunun değerlemede yaşanan anlaşmazlıklar olduğunu düşünmektedir. Bunu %26 ile stratejik uyum izlemektedir. Kurumsal kültür uyumsuzluğu ile mevzuat ve alınması gereken diğer izinler ise sırasıyla %23 ve %18 ile sorun yaratan diğer başlıca faktörler olarak değerlendirilmiştir.”
Şirket satın alma ve birleşmelerinin genel olarak stratejik ve finansal ortaklıklar olmak üzere iki şekilde gerçekleştiğine işaret eden Cantekinler, stratejik yada finansal ortaklıkların tercih edilmelerinin birçok nedeni olduğunu söyleyerek bunları şöyle sıraladı: “ oluşturulacak sinerji, ölçek ekonomisine ulaşmak, hedef pazardaki Pazar paylarını arttırmak, yeni pazarlara girmek ve cross-selling(çapraz satış).”
“Sektörde Konsolidasyona Yönelik Birleşme ve Satın Almalar Olacak”
Deloitte Türkiye Kurumsal Finansman Ortağı Başak Vardar ise, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, 2007’de global birleşme ve satın almaların 4,5 trilyon US Dolar seviyesi ile rekor kırdığını ancak yılın son çeyreğinde daralan işlem hacmiyle yavaşlama dönemine girildiğinin sinyalini verdiğini söyledi. 2008 yılında global işlem hacminin yaklaşık %30 gerileyerek 3 trilyon US Doların altında kaldığını belirten Başak VARDAR, “Eylül 2008’den itibaren finansal krizin derinleşmesiyle, geçen yılın son çeyreği birleşme ve satın almalar açısından son yılların en düşük seviyelerini gördü. Türkiye’de ise, 2008 yılı işlem hacminde, toplam işlem hacminin %38’ini oluşturan özelleştirme işlemleri hariç tutulduğunda, 2007’ye göre %30 oranında azalma olduğunu görüyoruz. Ayrıca, küresel finansal krizin etkisiyle, yılın son çeyreğindeki işlem hacmi 2007’nin aynı döneminin %60 altında kaldı. Bu yılın ilk çeyreği ise, son 5 yılın en durgun dönemi idi.” Dedi.
Ulaştırma sektöründe yaşanan satın alma ve birleşmelerin Pazar payını arttırmak, know-how transferi, müşteri ve kontrat çeşitliliği, yeni coğrafyalara yayılma, maliyet avantajı yaratmak gibi temel etkenlerden kaynaklandığını belirten VARDAR, gelecekte lojistik sektöründe birleşme ve satın almaların nasıl seyir izleyeceği ile ilgili şu değerlendirmeyi yaptı: “sektörde, konsolidasyona yönelik birleşme ve satın almalar olacaktır. Ayrıca, yabancı oyuncular hala iştah kabartan Türkiye pazarına girmek veya varlıklarını güçlendirmek için güçlü yerel firmalar ile ortaklıklar kurma yoluna gideceklerdir.”
Son 2 yıl içersinde yaşanan önemli satın alma ve ortaklıklar:
- Ulusoy, Belçika Ziegler ile ortak oldu
- Barsan Transemex’in %50’sini satın aldı.
- Arkas, Tayvanlı Yang Ming ile ortak oldu, SCHMIDT ile gücünü birleştirdi
- Karınca Taşımacılık, Japon Kintetsu Word Express(KWE) ile ortak oldu
- Esas Holding, Air Berlin’in %15,3’ünü aldı
- Solmaz Nakliyat, Çinli lojistik firması 3 Leemark ile ortaklık kurdu
- Verifone, ulaşım uzmanı Teknosis’i aldı
- Türk Hava Yolları, Bosna Hersek Havayolları’na ortak oldu.
- Ceva Lojistik, Varan Kargoyu satın aldı.
- Demas International, %50 hissesini Birleşik Arap Emirliklerinde Liman İşletmeciliği alanında faaliyet gösteren Gulftainer’e sattı.
- Kuzu airlines Kargo, ULS ile ortak oldu.
- Balnak Lojistik Grup ile İzmir Lojistik Grup birleşme kararı aldı
- Suudi Yatırım Fonu Manara, Kargo Havayolu, ACT’nin %21’ine17 milyon dolar ise ortak oldu.
- Tuzla Tersaneler Bölgesi’ndeki Türkiye’nin en büyük gemi onarım tersanesi olan Tuzla Tersanesi, Kıran Holding’e satıldı.
- UN RO-RO’nun %97,6’sı 970 milyon Avroya ABD’li özel sermaye fonu Kohlberg Klavis Roberts(KKR)’e satıldı.
- Kumport Liman Hizmetleri’nin %96,6 oranındaki hissesi %50 oranında iştirak ettiği Fina-Turkon ortaklığı tarafından iştirakleri Kumpet Petrol ve Kumport Liman İşletmeleri ile birlikte satın alındı.
Kaynak: Transport Dergisi