Taşımacılıkta, önceleri limandan-limana olan hizmet anlayışı, sınırlarını (sığasını) kapıdan-kapıya olacak biçimde genişletmiştir. Taşıma sistemleri satıcıyı alıcıya tek taşıyanın hizmetiyle ve sorumluluğunda bağlayan taşıma hizmeti şeklinde birbirleriyle bütünleşme eğilimine bürünmüştür. Bunda, taşıtanların (alıcı / satıcı), taşıma işiyle uğraşmak istememeleri kadar tek taşıyanla muhatap olma arzuları etken olmuştur.
Taşıtanın arzusu, malının kendi ardiyesine teslim edilmesi yönündedir. Önceden limanlarda odaklanan teslim-tesellüm işlemleri artık alıcının ardiyesine yönelmiştir. Buysa, önceleri yüklerin teslim noktası (yeri) olan limanları giderek aktarma (indi-bindi) yeri haline dönüştürmüştür. Liman artık, taşımanın bittiği ve yükün alıcısına teslim edildiği yer olmaktan çıkmış, yükün bir taşıma sisteminden (çoklukla da deniz taşımasından) diğerine aktarıldığı ara bağlantı ünitesi durumuna gelmiştir.
Taşımalar önceden ağırlıklı olarak limandan-limana yapılırdı. Yüklerin teslim edilme / alınma yeri, limandı. Rasyonel taşıma anlayışı taşıma sektöründe yaygınlaştıkça hizmet kapıdan-kapıya yapılır olmuş; yüklerin teslim alınma / edilme yeri alıcının ardiyesine odaklanmıştır. Buysa, liman gerisi taşımaların da ana taşıma ile bütünleşerek taşıma zinciri oluşturması biçiminde gelişmiştir. Dolayısıyla, taşıma hizmetinde ibre özde kapıdan-kapıya (tümleşik) (entegre) taşıma yönüne kaymıştır.
Hangi isimle söylenirse söylensin, tümleşik taşıma kapıdan-kapıya hizmeti amaçlar. Bu tür taşıma, hizmet felsefesi aynı yani kapıdan-kapıya olmakla birlikte yöresel uygulamalara ve çevreci yaklaşıma bağlı olarak değişik tarzlarda yürütülmekte ve farklı isimlerle anılmaktadır. Intermodal taşıma, kombine taşıma, çoklu taşıma gibi adlarla anılan taşıma şekillerinin hepsi kapıdan-kapıya taşımanın türevleridir. Bu taşımalar Türkçemizde “tümleşik taşıma” başlığı altında toplanmaktadır.
Tümleşik taşıma, malın satıcıdan alıcıya aktarılma aşamasında rekabet içindeki farklı taşıma sistemlerini birbiriyle tümleştirir. Taşıma, tek bir hizmet bütünü şeklinde ortaya çıkar ve organizasyon gerektirir.
Kapıdan-kapıya taşıma hizmetinin özünde yükü bir taşıma sisteminden diğerine aktarırken gecikmeyi minimize ederek en seri şekilde taşıma ilkesi yatar. Taşıma sistemlerinin birleşimi (kombinasyonu) satıcı-alıcı arasındaki yük hareketinde güzergâh / yol seçeneğini de çeşitlendirir. Dolayısıyla yük değişik yollar aracılığıyla yerine ulaştırılabilme olanağı kazanır.
Taşıma sistemlerinde hizmetin birim maliyeti bir sistemden diğerine değişir. Maliyetleri birbirinden farklı sistemlerin hizmet zincirinde kombine edilmesi (birleştirilmesi) ayrıca taşımaya maliyet esnekliği de getirir. Hizmetin maliyeti, tümleştirilen taşıma sistemlerinin hizmet zinciri içindeki payına göre “ara maliyet” olarak belirir. Tümleştirilen taşıma sistemlerinden ucuz olanı hizmet zinciri içinde ne kadar yüksek oranda kullanılırsa hizmetin maliyeti ucuz olan taşıma sisteminin maliyetine o kadar yakınlaşır.
Tümleşik taşıma ABD’de intermodal taşıma diye bilinir. Avrupa’nın intermodal taşımacılığı ise kombine taşıma diye anılmaktadır. Birleşmiş Milletler’in ticari ilişkileri düzenlemekle ve geliştirmekle görevli örgütü UNCTAD ise multimodal taşıma konvansiyonunu hazırlamıştır. İster intermodal, ister kombine, isterse multimodal taşıma olsun, bunların hepsi aslında özde birbirleriyle aynı, aralarında küçük ayrıntı farkı olan taşıma hizmeti şekilleridir.
İşin özünde en az iki değişik taşıma sistemini kullanarak, taşıtanın (satıcının ya da alıcının) muhatap olacağı tek taşıyan aracılığıyla ve tek taşıma senediyle malı satıcıdan alıp alıcıya teslim etmek yatıyor.
Konteynerle başlayan bu akım dünyayı etkisi altına aldı. Şimdi sadece konteyner değil, yükçüklerin hepsi kapıdan-kapıya taşıma hizmetinin neferleri olmuş durumda.
Türkiye de bu çağdaş taşımacılık alanında kolları sıvadı. Ne var ki coğrafyadan
Kaynak: Dünya Gazetesi