Türkiye ile
Avrupa arasında karşılıklı diplomatik açıklamaların tonu son süreçte sertleşse
de, ekonomik veriler ve ticaretin kolaylaştırılmasında kilit rol oynayan
lojistik alandaki ilişkiler iki tarafın da birbiri için vazgeçilmez olduğunu
gösteriyor.
Küreselleşen
dünyada ülkelerin dış ticaretteki başarılarını etkileyen önemli faktörlerin
başında lojistik sektörü geliyor. Bir ülkenin coğrafi konumu lojistikteki
başarısını direkt etkiliyor. Türkiye, Avrupa, Rusya, Kuzey Afrika ve Ortadoğu,
Asya ve Kafkasya bölgeleri arasında kalan bir ülke olduğu için ulaşımda kavşak
noktası olma görevini de başarılı bir şekilde yürütüyor. Türkiye'den 4 saat
uçuş mesafesinde 67 ülke bulunuyor. Toplam 35 trilyon dolar GSMH, 7 trilyon
dolar ticaret hacmine sahip bu 67 ülkede 1,5 milyar insan yaşıyor.
Türkiye
GSYİH’sinin yüzde 12-13’ünü oluşturan lojistik sektörü 200 milyar dolarlık bir
hacme sahip. 100 milyar doların üzerinde ciro büyüklüğü bulunan sektör, Dünya
Bankası tarafından yayınlanan Lojistik Performans Endeksi’nde 34’üncü sırada
yer alıyor. Türkiye lojistik sektörü için önemli konulardan biri de taşıma
modları arasındaki entegrasyonun sağlanması. Bugün ihracatta yüzde 74,
ithalatta ise yüzde 95,4 ile denizyolu taşımacılığı tercih ediliyor. Yine
ihracatta denizyolu taşımacılığını yüzde 24,5 ile karayolu, yüzde 1 ile
havayolu ve yüzde 0,5 ile demiryolu izliyor. İthalatta da durum pek farklı
görünmüyor. Yüklerin yüzde 4’ü karayolu ile taşınırken, demiryolu yüzde 0,5
oranında tercih ediliyor. Havayolunun payı yüzde 0,1’lerde kalıyor. Lojistik
performans endeksinde 2018 yılında ilk 15’e girmeyi hedefleyen Türkiye, taşıma
türleri arasında dengenin ve birbirini tamamlayıcılığın sağlandığı, kombine
taşımacılığın yaygınlaştığı, bir ulaştırma altyapısı oluşturmak için önemli
yatırımlar gerçekleştiriyor. Diğer yandan hava kargoda Türkiye’yi önemli bir
hub yapması beklenen üçüncü havalimanı, kısa sürede tamamlanması beklenen
Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu Projesi, Van Gölü geçişi gibi projelerin yanında,
gümrük işlemlerini kolaylaştıracak yeni Gümrük Kanunu, demiryolunda
serbestleşme sürecine girilmesi, Lojistik Master Planı’nın hazırlanıyor olması
gibi faktörlerin lojistik performansı artırması bekleniyor.
AB'NİN 5.
BÜYÜK TİCARET PARTNERİ
Türkiye,
21,32 trilyon dolarlık GSMH’ye, 597,6 milyon nüfusa sahip 38 ülkeli Avrupa için
ise, dinamik ekonomisi, stratejik konumu, gelişen yeni ekonomilere yakınlığı ve
bölgesel rolü göz önüne alındığında anahtar ülke konumunda. Ekonomik veriler
Türkiye’nin, Avrupa Birliği (AB) açısından önemli bir konumda olduğunu
gösteriyor. Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) yayınlandığı rapora göre AB,
2016'da toplam 9 trilyon 591 milyar euroluk ticaret hacmine ulaşırken, Türkiye
ise 66,7 milyar euroluk ihracat, 78,01 milyar euroluk ithalat gerçekleştirerek
AB’nin 5'inci büyük ticaret ortağı olmayı sürdürdü. Her iki üründen birinin
taşındığı AB’ye, son beş yılda 323 milyar dolarlık mal satıldı. İhracatın
ortalama yüzde 43’ü AB’ye gerçekleşti. Bu kapsamda, 2012 yılında 59 milyar 398
milyon dolar ihracata karşılık, 87 milyar 657 milyon dolarlık ithalat
gerçekleşti. Bu rakam 2013 yılında ihracatta 63 milyar 39 milyon dolar,
ithalatta 92 milyar 457 milyon dolara ulaştı. Türkiye’nin 2014 yılında AB’ye
ihracatı 68 milyar 514 milyon dolara yükselmesine karşılık, ithalatı 88 milyar
783 milyon dolara geriledi. Bu rakam 2016’ya gelindiğinde 68 milyar 356 milyon
dolar olurken, ithalatta 77 milyar 495 milyon dolara kadar düştü. İhracat
artışına karşın ithalatın düşmesi dış ticaret açığını da azalttı. Türkiye’nin
2016’da en fazla ihracat yaptığı ülkeler; Almanya (1 milyar 137 milyon dolar) ,
İngiltere (784 milyon dolar) ve İtalya (653 milyon dolar) gibi AB ülkeleri
oldu. İthalatta ise Almanya 1 milyar 668 milyon dolar ile en fazla ihracat
yapılan ikinci ülke oldu. İhracatta, yüksek teknolojili otomotiv ve istihdam
deposu tekstil başı çekti.
LOJİSTİK
BAĞLAR GÜÇLENDİRİYOR
Türkiye ve AB
ülkeleri arasında dış ticaretteki bu güçlü bağ, taşımacılık ve lojistik
sektörüne de yansıyor. Taşımacılık ve lojistik hizmetleri, AB - Türkiye
işbirliğinin önemli oranda gelişme gösterdiği, ilişkilerin oldukça sağlam ve
canlı olduğu en somut alanlardan biri. Türkiye-AB ile olan dış ticaret hacminin
artışına paralel olarak ulaşım talebinde de hızlı bir artış söz konusu.
AB’ye
ihracatta en fazla tercih edilen taşıma kara ve denizyolu. Öte yandan,
demiryolu ve havayolu taşıma paylarının AB’den yapılan ithalatta arttığı
gözleniyor. Son süreçte AB-Türkiye hattında revaçta olan bir diğer taşıma modu
ise intermodal taşımacılık. Özellikle Avrupa-Türkiye hattında karayolu
taşımacılığında karşılaşılan engelleri aşmak için de önemli bir alternatif olan
intermodal, zamanında teslim, düşük
maliyet avantajı yanında verimli ve çevre dostu yaklaşımı nedeniyle de tercih
edilen bir taşımacılık şekli haline geldi. Türkiye ile AB ülkeleri arasındaki
ticaretin 2020 yılına kadar yıllık % 2.6 büyüyeceği öngörülüyor. Hem artan
ticaret hem de açılan yeni hatlarla, Avrupa-Türkiye arasındaki yük trafiğinin
önümüzdeki süreçte daha da artacağı görülüyor.
İHRACATTA İPİ
KARAYOLU GÖĞÜSLÜYOR
Türkiye’den
Avrupa’ya yapılan ihracatta ağırlıklı olarak karayolu taşımacılığı kullanılıyor.
Türkiye karayolu taşımacılığında sahip olduğu filosu ile Avrupa’da önemli bir
konumda yer alıyor. Avrupa ülkelerine 2016 yılında Türk plakalı araçlarla 363
bin 150, yabancı plakalı araçlarla ise 175 bin 661 ihracat seferi düzenlendi.
Yine aynı dönemde Türk plakalı araçlarla 293 bin 392, yabancı plakalı araçlarla 140 bin 765 adet
ithalat seferi gerçekleştirildi. Türk plakalı araçların yükleme ülkelerine göre
ihracat taşımalarında 94 bin 404 seferle Almanya ilk sırada yer alırken, bu
ülkeyi 43 bin 120 bin seferle İtalya, 31 bin 142 seferle Fransa takip etti.
İthal taşımalarında da sıralama değişmede. Ülkelere göre ithal taşımalarında 99
bin 425 seferle Almanya ilk sırayı alırken, 55 bin 827 seferle İtalya ikinci
sırada, Fransa ise 26 bin 699 seferle üçüncü sırada yer aldı.
Karayolu
taşımalarında tablo buyken, Türkiye’nin Avrupa Birliği’yle ticaretinde en
sıkıntılı başlıklardan birini de Türk tırlarına uygulanan kotalar oluşturuyor.
Türkiye’nin başlıca ihracat pazarını oluşturan Almanya güzergahında transit
geçişlerde Türk TIR’ları Bulgaristan’a 84, Romanya’ya 236, Macaristan’a 438
euro geçiş ücreti ödüyor. Uygulamalar nedeniyle Türk şirketlerin zarara
uğradığı 2015’te AB Komisyonu tarafından hazırlanan etki analizine de
yansıtıldı. AB Komisyonu verileri, sadece taşıma kotaları nedeniyle Türkiye-AB
ticaretinin yıllık kaybının 3.5 milyar euro olduğuna işaret ediyor. Türk
TIR’larından alınan geçiş ücretlerine karşı UND ve TİM’in liderliğinde
başlatılan hukuksal mücadele ise sürüyor.
Türk
Araçlarla En Fazla İhracat Taşıması Yapılan 10 Avrupa Ülkesi
ÜLKE 2010
2011 2012 2013 2014 2015
2016
ALMANYA 80,684
90,104 87,889 85,577
87,532 89,970 94,404
İTALYA 34,628
36,004 37,776 40,620
41,842 43,222 43,120
FRANSA 27,869
28,633 28,204 27,884
27,237 29,652 31,142
ROMANYA 35,585 31,263
28,136 23,830 23,849
23,229 29,307
İNGİLTERE 16,208 15,742
17,088 17,059 16,802
17,608 20,456
YUNANİSTAN 20,406
18,846 16,977 16,204
17,744 15,965 17,640
İSPANYA 7,574 7,135
8,165 10,514 11,582
14,106 15,393
BULGARİSTAN 14,972 10,898
12,355 11,973 13,399
13,145 15,169
POLONYA 8,920 8,684
9,812 9,217 10,366
11,131 13,792
HOLLANDA 10,750
10,967 12,012 10,632
11,639 12,845 13,100
TÜRK
LİMANLARI GLOBAL PAZARDAN %2 PAY ALIYOR
Üç tarafı
denizlerle çevrili olan Türkiye, global denizyolu ticaretinde oldukça iyi bir
konumda. Dünyada en büyük 14. deniz ticareti filosuna sahip olan Türkiye, dünya
deniz taşımacılığı pastasından ise ortalama %2 pay alıyor. Uluslararası
Limanlar ve İskeleler Birliği (IAPH) istatistiklerine göre, Ambarlı Limanı
dünya limanları arasında 40., Avrupa limanları arasında ise 9. sırada yer
alıyor. Türkiye limanlarında elleçlenen yük miktarı da her geçen gün artıyor.
Avrupa Birliği resmi istatistik sitesi Eurostat’ın verilerine göre, Türkiye,
Avrupa ülkeleri içinde İngiltere, İtalya, Hollanda ve İspanya’dan sonra en
fazla yük elleçleyen 5. ülke konumunda. 13 yılda Türkiye limanlarında
elleçlenen yük miktarı 7’lik artışla 430,2 milyon tona, elleçlenen konteyner miktarı
ise %251 artarak 8,8 milyon TEU’ya ulaştı. Türkiye limanlarında elleçlenen yük
miktarına göre Avrupa ülkelerinin payına baktığımızda, 2016 yılında en fazla
elleçleme 60,040,621 ton ile İtalya’dan gelen ve bu ülkeye giden gemilerden
yapıldı. Bu ülkeyi 14,885,559 ton ile Yunanistan, 10,852,965 ton ile İspanya,
8,977,739 ton ile Belçika, 7,118,591 ile İngiltere, 7,127,856 ton ile Fransa,
7,010,454 ton ile Romanya, 5,376,924 ton ile Hollanda, 4,941,927 ton ile Malta,
4,649,086 ton ile Bulgaristan takip etti. Ulaştırmanın diğer türlerinde olduğu
gibi denizcilik sektöründe de dünyada öncü ülkelerden biri olma yolunda emin
adımlarla ilerleyen Türkiye, 2023 yılında konteyner elleçleme kapasitesini %263
artışla 32 milyon TEU’ya, Türk sahipli deniz ticaret filosunu tonaj bazında %70
artışla 50 milyon DWT'ye çıkarmayı hedefliyor.
Türkiye
Limanlarında En Fazla Yük Elleçlenen 10 AB Ülkesi (TON – 2016)
AB
Ülkeleri Toplam
İthalat – İhracat Toplam
Transit Toplam Elleçleme
İTALYA 19,044,678 40,995,943 60,040,621
YUNANİSTAN 13,764,533 1,121,026 14,885,559
İSPANYA 9,410,379 1,442,586 10,852,965
BELÇİKA 8,849,167 128,572 8,977,739
İNGİLTERE 6,653,738 534,853 7,188,591
FRANSA 4,647,051 2,480,805 7,127,856
ROMANYA 5,511,728 1,498,726 7,010,454
HOLLANDA 5,135,111 241,813 5,376,924
MALTA 4,810,953 130,974 4,941,927
BULGARİSTAN 3,799,483 849,603 4,649,086
ASYA-AVRUPA
DEMİRYOLUYLA BİRBİRİNE BAĞLANIYOR
Demiryolları,
Türkiye ulaşım ağının Avrupa’ya entegrasyonu açısından giderek daha büyük bir
rol oynuyor. Türkiye ve AB, demiryolu sektörünün serbestleştirilmesi ve altyapı
kalitesinin artırılması için yakın çalışmalar içerisinde. AB, şu ana kadar
Türkiye’de yaklaşık 1000 km uzunluğunda demiryolu üzerinde rehabilitasyon
gerçekleştirdi ve 580 milyon euro değerinde hibe sağladı. Türkiye ise bir
yandan uluslararası demiryolu ağını geliştirirken, diğer yandan
Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu ve Marmaray/Boğaz Tüp Geçişi ile modern Demir
İpekyolu’nu hayata geçirerek Asya-Avrupa demiryolu koridorunu işlevsel kılıyor.
Türkiye-Avrupa arasında karşılıklı blok yük trenler çalıştırılıyor. Avrupa-Asya
arasındaki transit koridorlar içerisinde yer alan Güney Trans Asya Demiryolu
hattının gelişimine önemli katkı sağlayacak olan “Pakistan-İran-Türkiye
Demiryolu Hattı” ile Pakistan’ın ve Hindistan’ın Avrupa’ya bağlantısı
sağlanıyor. Türkiye ve Avrupa arasında direkt konteyner trenleri çalıştıran
şirketlerin yanında, bu trafikte in direkt yer alan firmalar da bulunuyor. 2016
yılında demiryoluyla Türkiye’den Avrupa’ya yaklaşık 2 milyon ton taşıma
gerçekleştirildi. Bu taşımaların 1,5 milyon tonunu Avrupa yönü taşımalar
oluşturdu. Avrupa yönü taşımaların büyük bölümü Bulgaristan, Almanya, Romanya,
Macaristan, Slovakya ve Avusturya gibi ülkelere yapıldı. Güçlü bir demiryolu
hamlesi başlatan Türkiye, 2035 yılına kadar; demiryolu ağını 31.000 km’ye
çıkarmayı, boğazlar ve körfez geçişlerinde demiryolu hat ve bağlantıları
tamamlayarak Asya-Avrupa-Afrika kıtaları arasında önemli bir demiryolu koridoru
haline gelmeyi, demiryolunun yük taşımacılığındaki payını ise %20’ye çıkarmayı
hedefliyor.
TÜRKİYE
HAVAYOLUNDA HIZLI BÜYÜYOR
Dünya
kıtalarının ortasında yer alan Türkiye, 2003 yılından bu yana havacılıkta
yaptığı atılımlarla dünyada ve Avrupa'da sözü dikkate alınır ülke haline geldi.
Türkiye dünya sivil havacılığında 30. sırada bulunuyorken, 13 yılda 20 basamak
birden çıkarak 10. sıraya yerleşti. Uluslararası Sivil Havacılık Organizasyonu
(ICAO) verilerine göre Türkiye, RTK (Ücretli Ton Km) değerleri bakımından
2014'te dünyada 12. sırada iken, 2015 yılında 11. sıraya yükseldi. Ücretli
yolcu kilometrede (RPK) 10. olan Türkiye, yük ton kilometrede (FTK) ise 14.
sırada yer alıyor. Avrupa Hava Seyrüsefer Güvenliği Örgütü'ne (EUROCONTROL)
göre, 2014-2021 arasında Türkiye havacılıkta yüzde 6'dan fazla büyüyerek
Avrupa'da 1. ülke olacak. Havayolu filosunda bugün itibariyle dar ve geniş
gövdeli olmak üzere 538 uçak bulunan Türkiye’nin kargo kapasitesi ise 1,866,175
ton. İkili havacılık anlaşmalarında ve uçuş noktalarında ciddi bir atılım
gerçekleştiren ve dünya genelinde uçuş ağı en geniş olan ülkelerden biri haline
gelen Türkiye, bugün dış hatlarda 286 noktaya uçuyor. 2003 yılından bu yana
kargo kapasitesini %346’lara varan oranda artıran Türkiye hava kargo pazarında,
2016 yılında iç hatlarda 81,587 ton, dış hatlarda 951,356 ton olmak üzere
toplam 1,032,943 ton kargo taşındı. Global hava kargo pazarı %1-2 büyürken,
çift haneli rakamlarla büyüyen Türkiye, ticaretin batıdan doğuya kaymaya
başladığı bu süreçte genişleyen uçuş ağı, güçlendirdiği altyapısı, 2018 yılında
uçuşların başlaması planlanan İstanbul Yeni Havalimanı ile Avrupa-Asya
arasındaki hava kargo taşımacılığında önemli bir üs olacak.
YENİ TREND İNTERMODAL
Türkiye
Avrupa hattında son süreçte en çok kullanılan taşıma modlarından biri de intermodal. Türkiye’nin Ambarlı,
Pendik, Alsancak, Çeşme ve Mersin limanlarından Ro-Ro gemileriyle İtalya’nın
Trieste, Fransa’nın Toulon ve Sete, Yunanistan’ın Lavrio limanları üzerinden
Ro-Ro gemileri ile Avrupa’ya taşınan yükler demir ve karayolu ile nihai varış
noktalarına ulaşıyor. Birçok Türk lojistik şirketleri Türkiye-Avrupa hattında
yeni intermodal hatları geliştirmek için çalışma yürütüyor. Ro-Ro hatları, İstanbul
ve Çanakkale Boğazları geçiş projeleri, TRACECA taşımacılık koridoru,
Kars-Tiflis-Bakü hattı, İpek Rüzgarı Blok Tren Projesi ve benzeri projelerin
tamamlanmasıyla birlikte Türkiye intermodal taşımacılığında önemli bir merkez
haline gelecek.
Kaynak: lojistikhatti.com