Türkiye’de 10
yıl önce başlanan lojistik köy projesi istenilen noktaya ulaşmadı. Hayata
geçirilmesi planlanan 20 proje için gün sayılırken, Türkiye Avrupa’nın çok
gerisinde kaldı. Lojistik avantajlarını kullanmaya çalışan Türkiye’nin lojistik
köyler konusunda acele etmesi ve adımlarını sıklaştırması gerekiyor.
Türkiye gibi
geniş coğrafyaya sahip ülkelerde ulaşım sistemleri arasında koordinasyon
gerekiyor. Yani karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolunu etkin bir şekilde
kullanacak kombine taşımacılık anlayışına geçilmeli. Buna uygun en iyi
yöntemlerden biri de “lojistik köy” uygulamasıdır.
Yıllardır
Lojistik köy projesi gündemde ancak hayata geçirilen somut projelere
bakıldığında hedeflerin çok gerisindeyiz. Avrupa’nın 1970’li yıllarda başladığı
lojistik köylerde Türkiye, zaman olarak geride olduğu gibi bu konuda ciddi
ilerleme de sağlayamıyor. Avrupa’da sayıları 60’ı geçen ve sürekli yenilerinin
planlandığı lojistik köyler yanında ülkemizde de 18 tanesi TCDD tarafından
planlanan toplam 20’nin üzerinde lojistik köy projesi geliştirilmeye
çalışılıyor. Halihazırda devreye giren bir lojistik köy yok. Tek biten proje
Ankara Lojistik üssü ancak orada da demiryolu bağlantısı olmadığı için Lojistik
köy olarak değerlendirilmiyor. Samsun devreye girince ilk lojistik merkez
olacak ancak yine ölçekleri küçük. Bütün bu projeler devreye alındığında bile
ihtiyacın karşılanamayacağı kesin. Dünya standardına göre her 300 km de bir
lojistik merkez olmasına karşın ne yazık ki Türkiye’de 783 bin 562 kilometre
karede bir tane lojistik köyümüz dahi yok.
Lojistik
merkezler
Lojistik
köyden daha küçük (100 hektardan küçük) lojistik merkezler konusunda ise önemli
yol alındı. Gelemen, Uşak, Kaklık, Köseköy, Hasanbey, Gökköy ve Halkalı olmak
üzere 7 adet lojistik merkez işletmeye açıldı. Bozüyük, Mardin, Palandöken,
Yenice, Türkoğlu ve Kemalpaşa lojistik merkezlerin inşaat çalışmaları devam
ediyor. İstanbul (Yeşilbayır), Kayseri (Boğazköprü), Konya (Kayacık), Kars,
Sivas, Bitlis (Tatvan) ve Habur Lojistik merkezlerine ilişkin proje, kamulaştırma
ve inşaat ihale işlemleri sürdürülüyor. Bu merkezler faaliyete geçtiğinde
lojistik sektörüne yıllık yaklaşık 27 milyon ton ilave taşıma imkanı 9 milyon
metrekarelik, açık alan, stok alanı, konteyner stok ve elleçleme sahası
kazandıracak.
Lojistik
merkezler hizmete girdiğinde; lojistik sektörüne yıllık 40 milyar dolarlık
katkı, 27 milyon ton ilave taşıma imkanı ile 9 milyon metrekare konteyner stok
ve elleçleme sahası kazandıracak. Türkiye’nin tüm bölgelerine yayılan lojistik
merkezler ayrıca, 10 bin kişilik ek istihdam sağlayacak.
Avrupa’da
Almanya başı çekiyor
Avrupa
çapında 10 ülkede (İtalya, İspanya, Fransa, Portekiz, Almanya, Danimarka,
Yunanistan, Macaristan, Ukrayna ve Lüksemburg) bulunan 62 lojistik köy Avrupa
Lojistik Köyleri Birliği (Euro Platforms)’ne üyedir. Bu birliğin amacı,
lojistik köylerinin ve Intermodal terminallerin ulaşım ve lojistik
faaliyetlerinin gelişimi bakımından stratejik önemini desteklemektir. Birlik
bünyesindeki lojistik köylerinde toplam 2400 işletme faaliyet gösteriyor.
Lojistik köyler Avrupa çapında yaygınlaşırken, lojistik köy en fazla Almanya’da
bulunuyor.
Almanya’da
birçoğu 200 hektardan büyük olan 33 lojistik köy, bunlarda da toplam 1200
işletme ve 40 bin istihdam yaratıyor. Almanya’da Bremen Lojistik Köyü’nden baka
Leipzig Lojistik Köyü 8 bin 330 hektar), Lübeck Lojistik Köyü (264 hektar) en
gelişmiş lojistik köylerdir.
Fransa’da ise
23 adet lojistik köy bulunmaktadır ve bunların en başında Rungis Lojistik Köyü
geliyor. İtalya’da ise lojistik hub olan lojistik köyler daha çok Milan
etrafında oluşturuluyor. Özellikle Bologna lojistik köyü (200 hektar) en
gelişmiş lojistik köyüdür.
İspanya ise
coğrafi konumu olarak Avrupa’nın lojistik anahtar rolündedir ve çok iyi
organize edilmiş bir karayolu ağ ile çevreleniyor. En gelişmiş lojistik köyü
Barselona Lojistik Köyü’dür.
Devlet
desteklemeli
Lojistik
Yönetim Danışmanı Atilla Yıldıztekin, devletin bu projelere PPP olarak destek
vermesi gerektiğini işaret ederek “Özellikle ilk arazi temininde kamu arazileri
kullanılmalı, alt yapı devlet desteği ile yapılmalı, Devlet ya inşa et kirala,
ya inşa ettir devir et, ya da araziyi ucuz fiyata satıp yatırımcılara destek
olacak pozisyonda olmalı. Gerekli kamu desteği, finansman garantisi de
verilmeli, teşvik uygulanmalıdır.” şeklinde konuştu.
Yıldıztekin,
Türkiye’de lojistik köyler konusunda güncel durumu şu şekilde özetledi:
“Türkiye’de lojistik köyler, lojistik merkezler ve Lojistik Üsler ile ilgili
çalışmalar artmıştır. Lojistiğin bir tesis içinde yapılması anlamına gelen bu
çalışmaları ilki Ankara’da inşa edilmiş olan Ankara Lojistik Üssü ile
başlamıştır. Özel sektörün inşa ettiği ve kiralama yoluyla depolarını
değerlendirdiği bir tesistir.
İkinci proje
Samsun Lojistik Merkezi projesidir. Lojistik master planını benim yaptığım projede
fizibilite çalışmasını da ben yaptım. AB başvurusunu hazırladık ve AB den
aldığımız 40 Milyon Euro’ya yakın bağışla inşaatı başlamıştır. 2017 son
çeyreğinde kiralamalar başlayacaktır. Bunların dışında ilk master planı
Mersin’de yaptım. Yer seçimi yapıldı ancak henüz proje için gereken destek
sağlanamadı kısa zamanda olur sanırım.
Ardından
İskenderun’da, Antakya’da, Osmaniye’de lojistik köy ve merkez projeleri yaptım
şu anda ortalık karışık olduğu için gündem dışında ama ileride devreye girecek.
Kocaeli’nde de bir lojistik master plan yaptık. 1 fazı bitti ikinci faz için
bekliyoruz. İki tane lojistik köy planlaması olacak biri Köseköy’de deri
Gebze’de. Düzce’de lojistik master planını bitirdim. Yer seçimi yapıldı bir
fizibilite çalışması için bekliyoruz. Gaziantep’de de bir master plan yaptık
yeri belirlendi şimdi projenin başlangıcı çalışmaları yapılıyor.
Bunların
dışında çeşitli üniversiteler veya akademisyenler tarafından yapılış çalışmalar
var Tekirdağ, Çorlu, Edirne (Havza) , Manisa, İzmir, Denizli, Konya, Erzurum,
Mardin, Trabzon, Diyarbakır, Bursa lojistik köy veya merkez talebinde bulunacak
illerimiz ancak yönlendirilecek danışman eksiklikleri var projeler ilerlemiyor.
Bunların
dışında TCDD tarafından inşa edilecek 17 adet intermodal demiryolu ve karayolu
aktarma istasyonu projesi var bunlardan 5 tanesi devreye alındı. Şehir dışı yük
terminali şeklinde çalışıyorlar. İlk depo fonksiyonu olacak proje İzmir
Kemalpaşa’da uygulamaya konulacak.”
Lojistik
köylerin yararları:
•Lojistiğe
ilişkin faaliyetler tek bir bölge içerisinde gerçekleştirildiğinden, organize
sanayi niteliğindeki bu bölgeler sayesinde firmalar, üreticiler tasarruf
sağlamaktadır.
•Lojistik
köyler hem lojistikle ilgili iletişim faaliyetlerinin etkin bir şekilde
yürütülmesine, hem de rakip lojistik firmaları arasında işbirliğine
(co-opetition) olanak sağlarlar. Özellikle “co-opetition” hizmeti nedeniyle
değişik tedarik zinciri etkinliklerine önemli katkıda bulunurlar
•Bu
bölgelerde yer alan lojistik firmalarının müşteriye verdikleri hizmet sayesinde
daha planlı faaliyetler gerçekleştirilmektedir.
•Lojistik
köyler sayesinde eşya, yük hareketleri ölçeklendirilip azaltılmış olacak, zaman
ve enerji kaybı minimum tutulacaktır.
•Lojistik
köyler, Bu köylerde çalışan lojistik firmalarından ve onların hizmet verdiği
firmalardan uluslararası standartlar talep ederler. Bu durum da tüm firmaların
çağdaşlaşmalarına ve verimliliklerine etkide bulunurlar
•Yük taşıma
maliyetlerinin en aza indirgenmesi sağlanacaktır.
•Şehirlerdeki
araç yükü azaldığından şehir yasam kalitesinde artış sağlanmaktadır.
•Lojistik
köylerin ulaşıma sağladıkları faydalardan dolayı ülke üretiminin yeni pazarlara
ulaşması kolaylaşacaktır. Küresel rekabet ortamında da ülke ürünlerimiz hak
ettiği yeri alacaktır.
•Karayolu
üzerindeki araç yükü lojistik köyler sayesinde azalmakta, araçların yoğunluğu
denizyolu, demiryolu ve hava yoluna aktarılarak intermodal bir yapı
sağlanacaktır. •Kuruldukları bölgelerde istihdam sağlanacaktır.
LOJİSTİK KÖY:
asgari 100 hektar üzerinde başlangıç arazisine sahip olmalıdır. Üst limiti
yoktur. İçinde demiryolu terminali olmalı ve katar oluşturulmalıdır. İçinde
depolama tesisleri olmalı, alanın en az % 25’i başlangıç safhasında kapalı Depo
olarak inşa edilmeli, demiryolun tesisin içine, hatta depolara kadar girmelidir.
Konteyner stok alanları olmalıdır, Tır parkı olmalıdır Sosyal tesisler
olmalıdır, gümrük hizmetleri verilmelidir. İşletmeler farklı kişiler tarafından
sahiplenilmeli ve farklı operatörler tarafından işletilmeli
LOJİSTİK
MERKEZ: başlangıç alanı 100 hektarın altında, olan Demiryolu bağlantısı olmayan
tesisler Konteyner stok alanı bulunmayan Depo kapasitesi başlangıçta % 25 in
altında olan İşleticisi birden fazla olan Lojistik köy gibi yine farklı
operatörler tarafından işletilecektir. İşletme sahipleri Farklı kişiler
olacaktır. Daha küçük ölçekte olması, demiryolunun bulunmaması Farklılığın
unsurları olmaktadır.
LOJİSTİK ÜS:
lojistik üs tanımı ankara lojistik üs benzeri yapıdadır. Temel ayırımın
işletmenin sahibinin tek kuruluş olduğu, ancak farklı operatörlerin Kiralama
yoluyla hizmet verdiği tesislerdir. İşletmede yine lojistik merkezler gibi
depoların olduğunu, Demiryolu bağlantılarının olsa da lojistik köylerden daha
küçük ölçekte olan Genellikle kara taşıma konusunda kullanılmaktadır.
LOJİSTİK
PARK: lojistik parklar ise kara taşıma amaçlı açık alanlarının Daha fazla
olduğu tır ve kamyon garajı amacıyla yapılan, İçinde küçük ölçekte depo ve
aktarma merkezlerinin bulunduğu tesislerdir. Forwarderlerin, nakliye
komisyonlarının da bulunduğu, Sosyal tesisleri olan geniş açık alanlara bu
tanımlama uygun görülmektedir. Marmara lojistik parkı örneğidir.
İNTERMODAL
TERMİNAL: ıntermodal terminaller ise demiryolu karayolu veya Tersine yük
transferlerinin yapıldığı demiryolu aktarma istasyondur Depolamanın sadece kısa
süreli ve geçici olarak uygulandığı tesislerdir. işletmecisi tcdd veya özel
kuruluşlar olabilir. Katma değerli hizmetlerin verilmediği yükün ambalajlarının
acıkmadığı tesisler Olarak tanımlanmaktadır. Tcdd tarafından inşa edilmekte
olan depolama aktivitesi zayıf tesisler bu tanıma girmektedir.
KURU LİMAN:
kuru liman tanımı ise bir veya birkaç limana, Liman aktivitelerini liman
dışında veren tesislerdir. 40-60 km mesafede yer almaktadır. Limana duble yol
veya demiryolu ile bağlanabilmekte. Limanda verilen gümrükleme, katar
oluşturma, boş konteyner depolama, Konteyner doldurma ve boşaltma hizmetlerinin
verildiği yerlerdir. Ferry boat araç sıralama, tır katarı oluşturma hizmetleri
burada verilmektedir. Tır parkı ve sosyal tesisleri vardır.
Kaynak:
transmedya.com