Son günlerde ekonomimizin geleceğini ABD ve AB ekonomisindeki günlük dalgalanmalara bakarak değerlendiriyoruz.
Neden bu kadar ABD ve AB ekonomisindeki günlük olaylara ilgi duyuyoruz? Çünkü her ay en az 6-8 milyar dolar döviz girişine ihtiyacımız var.
Zengin ekonomilerde işler kötüye gider ise Türkiye’ye aylık ihtiyacımızı kapatacak kadar döviz girmemesinden korkuyoruz.
Dünyada yüzer gezer o kadar çok para var ki Türkiye’nin ihtiyacı olan döviz, devede kulak kadar önemsiz.
Türkiye’ye döviz dünyada döviz stoku azaldığı için gelmez olmadı. Türkiye’nin riski arttı.
Yabancılar Türkiye’yi riskli gördüklerinden döviz göndermiyor.
Türkiye riskinin göstergesi cari açıktır. Bugüne kadar ihracat artışı konusundaki gelişmeler bu riskin önemsenmemesine yol açıyordu.
Ne var ki, (1) ihracat artışı durdu. (2) Özel sektörün borç stoku büyüdü. Bu iki gelişme karşısında sermaye hareketi ile döviz girişi kesildi.
Ağustos ayı dış ticaret rakamları tehlikenin boyutunu gösteriyor.
Ağustos ayında:
- İhracat 11.1 milyar dolar, ithalat 18.1 milyar dolar.Dış ticaret açığı 7.0 milyar dolar oldu.
Geçen yılın aynı ayına göre ihracatta gerileme yüzde 12.9 oranında, ithalattaki gerileme yüzde 3.4 oranında.
- Ocak-Ağustos 8 ayda:
İhracat 99.4 milyar dolar, ithalat 166.9 milyar dolar, dış ticaret açığı 67.5 milyar dolar oldu.
Bir yıl öncenin 8 ayına göre ihracatta binde 5 oranında azalma var. İthalat artışı yüzde 6.3 oranında.
Açık anlatım ile ithalat yavaşlasa da ihracat ithalatı yakalayamıyor. İhracat daha fazla yavaşlıyor.
Ağustos ayında dolar ve euronun fiyatının yükselmesinin ihracatı olumlu etkilemesi bekleniyordu. Gelişmeler bu bekleyişin gerçekleşmediğini gösteriyor.
Dış ticaretteki bu olumsuz gelişme cari açığa yansıyacak. Yılbaşından bu yana aylık dış ticaret rakamları devamlı olarak bir önceki yılın aynı ayının üzerinde.
Yılın ilk 8 aylık döneminde dış ticaret açığı artışı yüzde 18.3 oranında. Bu gidiş riskli bir gelişmeye işaret ediyor.
Başta net turizm geliri olmak üzere ekonominin diğer döviz gelirleri 8 ayda dış ticaret açığında ortaya çıkan 10.5 milyar dolarlık artışı kapatacak büyüklükte değil. Demek ki cari açık geçen yılki büyüklüğün üzerine çıkıyor.
Bütün bunlar Türkiye’nin dış finansal piyasalardaki gücünü olumsuz etkiliyor. Etkileyecek.
Bütün bunlar sermaye girişinin başlamasını, döviz fiyatındaki tırmanışın istikrara kavuşmasını güçleştirecek gelişmelerdir.
Tevfik Güngör/Dünya Gazetesi