"Bonus sistemi"ne ihtiyacı kalmayan Rus Ulaştırma Bakanlığı artık Türk nakliyecilerine "bana dönüş yükü bul" demekten vazgeçti.
Daha önce bazı yazılarımıza konu olduğu gibi, en zor taşımacılık yapılan ülkelerden birisi Rusya'dır. Son 20 yılda ciddi bir rejim değişikliği yaşanan ülkede, piyasa ekonomisine uygun yeniden yapılanma süreci sanıldığı kadar hızlı olamadı. Eski rejim alışkanlıklarından vazgeçmeyen emekli bürokratların hakim olduğu uluslararası nakliyeciler derneği konumundaki ASMAP, Rusya Ulaştırma Bakanlığı üzerinde büyük bir baskı yaratıyor ve piyasa ekonomisi kuralları ile hiç bağdaşmayan "bonus sistemi"ni Türkiye'ye dayatıyor. Türk Ulaştırma Bakanlığı da protokol imzalanmaması riskinin Türk nakliyecisi aleyhine olacağını görüyor ve Rus tarafının taleplerini kabul etmek zorunda kalıyordu. İkili taşıma kontenjanını 6 bin adet geçiş belgesi ile sınırlayan Rusya ise, "ek bir belge istiyorsan bana Türkiye'de 3 Rus aracı yüklemek zorundasın" şeklinde özetlenebilecek "bonus sistemi"ne dört elle sarılıyordu.
Zamanla köprülerin altından çok sular aktı. Rusya'da üretilen, dolayısıyla ihraç edilebilen ürün sayısı artmaya başladı. Buna bağlı olarak, Rus araçlarının kendi ülkelerinden yük alarak yabancı ülkelere sefer yapabilme olanakları gelişti. Rus nakliyeciler, Türkiye, Almanya gibi ülkelerde kendilerine yerli partner bulabildiler ve devlet dayatması ile dönüş yükü bulma zahmetinden kurtuldular. "Bonus sistemi"ne ihtiyacı kalmayan Rus Ulaştırma Bakanlığı artık Türk nakliyecilerine "bana dönüş yükü bul" demekten vazgeçti.
Durum böyle olmakla birlikte, yıl içinde ek kontenjan taleplerini Rusya'ya iletirken elini güçlendirmek isteyen Ulaştırma Bakanlığımız, Rus belgesi tahsislerinde bir çeşit "yurtiçi bonus sistemi" yürüterek, Rus araçlarına yük buluyordu. Rusya'ya taşıma yapan Türk taşımacılarının en büyük sıkıntısı ise ihtiyaç anında Rus geçiş belgesi bulunmaması idi. Yük bulan taşımacı yana yakıla geçiş belgesi arıyor, UBAK belgeleri, ihtiyacın karşılanmasında yetersiz kalıyordu.
11-12 Aralık 2012 tarihlerinde İstanbul'da gerçekleştirilen Türkiye-Rusya Kara Ulaştırması Karma Komisyon (KUKK) toplantısı sonrası imzalanan protokol, eskisine göre ciddi yenilikler içeren, bu yönüyle Türk nakliyecisini belli bir oranda rahatlatan düzenlemeler getiriyor. Taraflar, ikili taşımalarla ilgili olarak 2009 Protokolü'ne istinaden üç yıldır sürdürülen Rus Taşıtı yükleme sisteminin amacına ulaşmış olması nedeniyle sonlandırılması ve aşağıdaki geçiş belgesinin sisteminin uygulanmasını kararlaştırılmış:
"İkili Geçiş Belgeleri: 9 bin adet olarak kararlaştırılmıştır. Bu belgelerin 1000 adedi frigorifik özellikteki taşıtlar için, 8 bin adedi ise tüm taşımalar için kullanılacaktır. Belgeler 2013 yılının 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz ve 1 Ekim aylarında 2 bin frigorifik taşıtlar için 250 adet olmak üzere üçer aylık dönemler halinde kullanıma açılacaktır. Dönemi içinde kullanılmayan tüm geçiş belgeleri 2013 yılının sonuna kadar geçerli olacaktır. Taraflar, geçiş belgelerini ve üçer aylık dönemlerde kullanıma açacakları ikili geçiş belgelerinin seri numaralarını en geç 20 Aralık'a kadar denetim birimlerine iletilmek üzere diplomatik yazışma yoluyla karşılıklı olarak teati edilecektir."
Protokole göre, transit taşımacılıkta kota kaldırmış ve ilk etapta 6 bin adet transit geçiş belgesinin karşılıklı gönderilmesine, ihtiyacın bildirilmesi halinde ikinci partinin de en geç 1 ay içinde karşılanmasına karar verilmiş. Üçüncü ülke geçiş belgelerinin ise bin 500 olarak teati edilmesi konusunda mutabakata varılmış.
Rusya taşımalarımızda yeni bir dönem başlatan KUKK Protokolü sonuçlarını şöyle değerlendirebiliriz:
1. İlkel ve dayatmacı "bonus sistemi"nden resmen vazgeçilmesi, Türk nakliyecilerinin en büyük kazanımı olarak ön plana çıkmış bulunuyor. Bu kazanımı elde tutabilmek için nakliyecilerimiz daha dikkatli ve özverili olacak.
2. İkili geçiş belgelerinin 9 bin olarak, bunların dağıtımın üçer aylık dönemlerde 2 bin 250 adet olarak belirlenmesi, nakliyecilerimizi belirsizlikten kurtaracak. Otomatiğe bağlanan belge gönderme tarihlerini baz alacak olan nakliyeci, bu süreye kısa bir süre kalmışsa ya UBAK belgesi ile taşıma yapacak, ya da bir Rus aracı yükleyerek, yeni yükü için belge dağıtım tarihini bekleyecek.
3. Kazakistan'a yük götüren aracın Rusya'dan temin edilmesi planlanan dönüş yükü için bakanlık ayrı bir belge kontenjanı belirleyerek, Kazakistan'a çalışan nakliyecilerimizi rahatlatacak.
4. Protokol sonuçlarını değerlendirmek için 2013 Ağustos ayında bir araya gelecek olan ülke heyetleri, iki ülke arasındaki taşımacılığın her iki ülke nakliyecilerinin de lehine geliştiğini - " ya da en azından aleyhine gelişmediğini" - tespit ettiklerinde, protokol daha da kalıcı hale gelecek. Bunun bilincinde olduğuna inandığım Türk nakliyeciler de bu geçiş döneminde sisteme katkı sağlamak ve Türkiye'nin müzakere pozisyonunu güçlendirmek adına, bu dönemde de Rus taşıtı yüklenmesine devam edecek.
Cahit Soysal / Transport