Ekonomi Bakanlığı 2023'te 500 milyar dolar ihracat rakamına ulaşılabilmesi için Rusya, Çin, ABD, Japonya, Singapur, Güney Kore, Mısır, Romanya, Ukrayna ve Irak'ta Lojistik Merkezler kurmak üzere harekete geçti.
Türkiye, 2008'de başlayan ve halen Avrupa'nın bazı ülkelerinde devam eden global krize rağmen büyümesini sürdürüyor. En büyük ticaret partneri olan Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin krizden etkileniyor olması Türkiye'nin alternatif pazar arayışına daha fazla ağırlık vermesine neden oluyor. Alternatif pazar arayışı ile ilgili Ekonomi Bakanlığı önemli bir proje üzerinde çalışıyor. Proje: Yurtdışında 'Lojistik Merkezler' kurmak.
Türkiye'nin yurtdışında Lojistik Merkezler kurması ile ilgili projesinin ilk sinyalini Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan geçtiğimiz yıl ABD'nin Los Angeles şehrine yaptığı ziyarette verdi. Devlet Bakanı Zafer Çağlayan konu ile ilgili şunları söyledi: "Los Angeles Limanı'nda teknede ihracat birlik başkanlarıyla görüştüm. Los Angeles gibi uzak pazarlara ulaşmadaki en büyük sorumuzun süre. Bu süreyi nasıl minimize ederiz. Burada, limanda antrepolar oluşturup ürünlerimizi bu antrepolarda depolayabiliriz. İlk pilot örneğini Los Angeles'da yapacağımıza inanıyorum. Antrepoda yer almak için 5 sektör belirledik. Bunlar, hazır giyim, konfeksiyon ve tekstil, elektrikli makineler, deri ürünleri ve ayakkabı, kimyasallar ve plastikler ile mobilya. Limanda büyük bir antrepo kurduktan sonra ihracatı ciddi manada artıracağımızı sanıyorum. Çin, Güney Kore böyle yapıyor."
Ekonomi Bakanlığı, Türkiye'nin ihracatının az olduğu ama potansiyelin fazla olduğu ülkelere lojistik merkezler kurmak istiyordu. Konuyla ilgili en somut açıklama 14 Kasım'da TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda, Ekonomi Bakanlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı ve İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi'nin bütçelerinin görüşüldüğü toplantıda yapıldı. Zafer Çağlayan, burada yaptığı sunumda, Türkiye Lojistik Master Planı hazırlanmasına yönelik çalışmaların yürütüldüğüne dikkati çekerek, Master Planı'na ilişkin bir taslak Strateji Belgesi'nin hazırlandığını, yurtiçinde ve yurtdışında lojistik merkezler kurulmasına ilişkin çalışmalara devam ettiklerini vurguladı. Bu kapsamda, yurtdışı çalışmalarında öncelikle Rusya Federasyonu ve ABD'yi hedef ülkeler olarak belirlediklerini belirten Çağlayan, ikinci aşamada da Romanya, Irak, Ukrayna ve Uzakdoğu gibi, ihracatta ve transit geçişlerde özel önem taşıyan merkezler üzerinde yoğunlaşacaklarını kaydetti.
Peki bu ülkelerde kurulacak Lojistik Merkezler ile ilgili proje ne zaman doğdu? Merkezler, fiziki ve idari açıdan nasıl bir yapıya sahip olacak? Merkezler, lojistik firmaları ve ihracatçılara ne tür avantajlar sağlayacak? Ürünlerin stoklanması ve zamanında teslimatının sağlanması için nasıl bir işletme sistemi uygulanacak? Merkezler hangi taşıma modu ile ihracat yapan ya da taşıma yapan firmalara daha fazla avantaj sağlayacak? Projenin maliyeti ne olacak ve ne zaman bitirilmesi hedefleniyor? İşte tüm bu soruları Ekonomi Bakanlığı'na yönelttik. İşte Ekonomi Bakanlığı'nın Yurtdışında Lojistik Merkezler Kurma Projesi ile ilgili dergimiz Transport'a verdiği cevaplar..
İHRACATÇI-LOJİSTİKÇİ İŞBİRLİĞİ
Projenin amacı nedir?
Günümüzde lojistik kavramı, üretim öncesi tedarik zinciri ile üretim sonrası dağıtım zincirinin tamamını kapsayan bir yapıya girmiş, küreselleşmenin hızla tüm dünyaya hâkim olduğu çağımızda taşıma imkânları ve fiyatları dış ticarette her zamankinden daha fazla belirleyici bir unsur olmaya başladı. Bildiğiniz gibi Türkiye, Doğu-Batı ticaret yolları üzerindeki elverişli coğrafi ve ticari konumu ile bölgesinin en önemli lojistik üssü olmaya aday. Türkiye'nin bölgesel lojistik merkezi olma potansiyelinin hayata geçirilebilmesi amacıyla, ülkemizde uluslararası seviyede kaliteli lojistik hizmet sunulabilecek nitelikte lojistik merkezlerin kurulması çalışmaları Ekonomi Bakanlığı tarafından destekleniyor. Ekonomi Bakanlığı ayrıca yurtiçinde olduğu gibi ülke dışında da ihracat-lojistik sektörleri işbirliğinde etkin yapılanmalara gitmek, tedarik-dağıtım zincirlerine nüfuz etmek ve önemli pazarlardaki ihracat performansımızı istikrarlı kılacak altyapı olanaklarının oluşturmak amacıyla çalışmalar yürütüyor. Bu çerçevede, lojistik merkezlerin sadece yurtiçinde değil, Türkiye ihracatı açısından stratejik önemi haiz noktalarda (yurtdışında) da kurulması teşvik ediliyor. Diğer bir deyişle, ihracatımızın sürdürülebilirliğinin sağlanması, dış ticarette maliyetlerin azaltılması ve ihraç ürünlerimizin yeni pazarlara en etkin ve verimli yoldan ulaştırılması amaçları ile yurtdışında Türk ihraç ürünlerinin depolanabildiği, elleçlenebildiği ve ilgili ülkenin iç kesimlerine dağıtımının yapılabileceği Türk lojistik merkezlerin kurulması faaliyetleri son dönemde hız kazandı. Bu çerçevede, bazı hedef ülkelerde tedarik ve dağıtım zincirlerine nüfuz edebileceğimiz yapılanmalar üzerinde detaylı bir şekilde çalışmalar gerçekleştiriliyor. İlgili ülke yetkilileri ile temaslarımız sürdürülmekte ve elbette ki tüm bu çalışmalarda özel sektörümüzün talep ve görüşleri doğrultusunda hareket ediliyor.
TESLİMAT SÜRELERİ KISALACAK
Planlanan bu lojistik merkezler hangi ülkelerde kurulacak? Bu ülkeler belirlenirken uygulanan kriterler nelerdir?
2023 hedefimizle de uyum içerisinde ihracatımızı artıracağımız pazarlarda Lojistik Merkezler kurmaya yönelik çalışmalar yürütülüyor. Bu aşamada, her ülkeyi, her bölgeyi masaya yatırdığımızı, bugüne kadar üzerinde durulmamış pazarları da zorladığımızı belirtmek istiyorum. Bunların başında Asya Pasifik Bölgesi geliyor. İhracatçılarımız bugüne kadar mesafeden dolayı bu bölgeden uzak durdu. Bildiğiniz gibi bölgeye yönelik ihracatta, gemilerin başka ülkelerdeki limanlara da uğramaları nedeniyle sevkiyatlar 45 günde sağlanabiliyor. Söz konusu bölgede bir lojistik merkez kurulması halinde, aynı gemiye farklı malların yüklenmesi ve merkeze gönderilmesi gündeme gelecek, böylece malların varışı 25 güne inebilecek. Ayrıca, merkezlerde stok sistemi de mevcut olacağından, raf ömrü uzun ürünlerde ürün teslimat sürelerinin bir haftaya kadar inmesi söz konusu olacak.
Merkez bölgedeki hangi ülkede kurulursa kurulsun Japonya, Singapur, Güney Kore ve dünyanın en büyük ithalatçılarından olan Çin'e dönük ihracatta kullanılabilecek. Böylece yıllık 3-4 trilyon doları aşan ithalatı olan ülkelere bir anlamda yakınlaşılmış, bölgedeki kapılar ihracatçılarımıza daha fazla açılmış olacak.
Öte yandan çalışmalarımız kapsamında, ihracattaki lojistik yapılanması eksikliğinin giderilmesi amacıyla Türkiye'nin en önemli ticaret ortaklarından Rusya Federasyonu'nda, dünyanın en önemli ithalatçısı olan ABD'de, Afrika ve Körfez ülkelerine yönelik ticaretimizde önemli bir transit geçiş ülkesi haline gelen Mısır'da, Asya-Pasifik Bölgesinde yer alan Japonya'da ve Çin'in Şanghay şehrinde lojistik merkezler kurulması faaliyetleri yer alıyor. Söz konusu projeler, ilgili Ticaret Müşavirliklerimiz, Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) bünyesinde yer alan Lojistik Konseyi ve ihracatçılarımızın da katkılarıyla yürütülüyor. İlerleyen aşamalarda, Romanya/Köstence, Ukrayna/Odessa gibi noktaların da lojistik merkez yapılanması için değerlendirilmesi mümkün bulunuyor.
Merkezler, fiziki ve idari açıdan nasıl bir yapıya sahip olacak?
Lojistik Merkezlerin; taşımacılık, dağıtım, depolama, elleçleme, konsolidasyon, ayrıştırma, gümrükleme, altyapı hizmetleri, sigorta ve bankacılık, danışmanlık gibi birçok entegre lojistik faaliyetinin gerçekleştirilmesine ve iç bölgelere de sevkıyat yapılabilmesine imkan sağlayacak bir konumda oluşturulması öngörülüyor. Merkezlerde ayrıca, ilgili ülkelerde Türk imajının yaygınlaştırılması amacıyla Türk ürünlerinin teşhir ve tanıtımının sağlanacağı alanlar tahsis edilecek. Lojistik merkezlerin faaliyete geçirilmesi ile birlikte, doğru miktarda, doğru zamanda, doğru yerde, minimum maliyet, minimum stok yükü ve maksimum hız ile müşteriye ulaştırılması mümkün olabilecek. Lojistik Merkezlerin, ilgili ülkelerin tahsis edeceği ve firmalarımıza teşvik ve avantajlar sunabileceği bölgelerde ve/veya bir özel sektör çatı örgütü bünyesinde oluşturulacak, ihracatçılarımız ve lojistik firmalarımızın da ortağı olabilecekleri şirketler tarafından işletilecek bir yapıda kurulmaları öngörülüyor.
TEK NOKTADAN DAĞITIM
Merkezler, lojistik firmaları ve ihracatçılara ne tür avantajlar sağlayacak?
Lojistik en genel tanımıyla; müşterilerin gereksinmelerini karşılamak üzere, bir malın, ürünün, hizmetin veya bilginin, yapıldığı, yetiştiği veya üretildiği yerden kullanıldığı veya tüketildiği son noktaya kadar olan hareketinin etkili ve verimli bir biçimde planlanması, uygulanması, taşınması, depolanması ve kontrol altında tutulması yöntemidir. Bilindiği üzere, uluslararası piyasalarda faaliyet gösteren firmalarımızın sayısı hızla artıyor. Bu firmalarımız, uluslararası ticaretin daha liberal hale gelmesine paralel olarak nihai ürünlerini eskisine göre çok daha fazla sayıda ülkeye gönderiliyor. Gelinen bu noktada, firmaların üretim ve pazarlamadaki başarıları kadar, bu iki unsurun ara yüzü olan lojistik hizmetlerindeki kabiliyetleri ve rekabetçiliği her zamankinden daha fazla belirleyici bir unsur olmaya başladı. Bu çerçevede, maliyet, hız, hizmet kalite ve genişliği itibariyle dünya pazarlarında yükselen firmalarımızın ürünlerinin diğer pazarlara ulaştırılmasına yönelik ihtiyaçlarına cevap verebilecek fiziki ve idari yapılandırmanın oluşturulması dış ticaret stratejimizin en önemli önceliği haline geldi. Tek bir noktadan dağıtımın yapılabilmesine imkân sağlayacak bir Lojistik Merkez oluşturulduğunda, taşımalarımız doğrudan bu merkeze yapılabilecek ve süre ile maliyet açısından avantaj sağlanabilecek. Diğer taraftan, kurulacak merkez, ihracat tutarları kısıtlı olan ve ağırlıklı olarak parsiyel taşıma yapma durumunda olan, küçük ve orta ölçekli firmalarımız açısından faydalı olacak. Ayrıca, kurulacak Lojistik Merkezlerde, ülke mevzuatına uygun olarak firmalarımıza tanınacak vergisel teşvikler gibi ilave avantajlardan da yararlanılması da ihracatçılarımızın rekabet gücü artırılabilecek.
TÜRK MALI İMAJI
Ürünlerin stoklanması ve zamanında teslimatının sağlanması için nasıl bir işletme sistemi uygulanacak?
Lojistik Merkezinin asıl rolü, maliyetlerin azaltılmasından öte stok yönetimi altyapısı ile müşteri siparişlerinin kısa zamanda istenilen yerde, istenilen özelliklerde ve istenilen miktarda uygun bir maliyetle gönderilebilmesinin sağlanması olacak. Lojistik Merkezler ile maliyetlerin azaltılması, dağıtım sisteminin oluşturulması ve satış sonrası hizmetler gibi lojistiğin tüm aşamalarının karşılanabileceği bir sistemin kurulması amaçlanıyor. Bildiğiniz gibi, birçok firma bağımsız olarak söz konusu ülkelerde ofis, mağaza, depo gibi ihracat işlemleri için gerekli yatırımlar yapmakta ve bu kapsamda yer alan devlet yardımlarından yararlanıyor. Lojistik Merkezler ile öncelikle firmaların maliyetleri birleştirilmiş hizmet kapsamında azaltılacak ve bu maliyetlere devlet yardımları sistemi de sürdürülecek. Ancak, Lojistik Merkezlerin asıl rolü stok yönetimi altyapısı ile siparişlerin pazarda istenilen bölgelere istenilen özelliklerde ve istenilen miktarda kısa zamanda sevkıyatının yapılması olacak. Söz konusu yapılanmanın firmalarımız üzerindeki maliyet unsurunu önemli ölçüde düşüreceği, özellikle küçük ve orta ölçekli firmalarımızın pazara girişlerini kolaylaştıracağı, Türk malı imajın ilgili ülkelerde tanınmasının sağlanmasına ve ihracatın artırılmasına katkıda bulunacağı değerlendiriliyor. Merkezlerin stok ve teslim işletim faaliyetleri ilgili ülkenin şartlarına göre ve tamamıyla özel sektörümüz tarafından oluşturulacak esaslara göre yürütülecek.
Merkezler hangi taşıma modu ile ihracat ya da taşıma yapan firmalara daha fazla avantaj sağlayacak?
Taşıma modlarına göre sağlanacak avantajlar elbette ki merkezin kurulacağı ülkenin konumuna ve sevk edilecek ürünlerin niteliğine göre değişiklik arz edecek. Örneğin Uzakdoğu ya da ABD'deki merkezler için doğrudan denizyolu taşımacılığı avantajlı olacak iken, yakın merkezlerde kombine taşımacılık modları kullanılacak. Sonuç itibariyle ihracat hangi taşıma modu ile gerçekleştirilirse gerçekleştirilsin, yurtdışında kurulacak bir lojistik merkezin ihracatçılarımıza sayısız avantajlar sağlayacağı açık.
TİM'İN ROLÜ
Projenin maliyeti ne olacak ve ne zaman bitirilmesi hedefleniyor?
Yurtdışında lojistik merkezler kurulmasına ilişkin olarak Bakanlığımızca yürütülen çalışmalar kapsamında, Çin, Rusya Federasyonu, Mısır gibi birden fazla ülke yer alıyor. Projelerin gerçekleştirilmesi amacıyla ihtiyaç duyulan ön araştırma ve incelemeler Ticaret Müşavirliklerimiz kanalıyla yürütülüyor. Merkezde yer alacak sektörlere ilişkin çalışmalar TİM tarafından sürdürülüyor ve anılan ülkelerdeki ilgili makamlar ile konuya ilişkin temaslarımız devam ediyor. Çalışmalarımızın yoğunlaştığı ülkelerde, proje maliyetlerinin ve proje sürelerinin farklılık arz edeceği şüphesiz. Zira her ülkenin mevzuatı çerçevesinde kurumsal bir yapı oluşturulması, tahsis edilecek alanın kira bedeli, bankacılık, gümrük, nakliye, depolama ve dağıtım hizmetleri maliyetleri değişiklik gösterecek. Diğer taraftan, anılan ülkeler tarafından firmalarımıza sunulacak teşvik ve avantajların maliyetlerin azaltılmasına katkıda bulunacağı da göz ardı edilmemeli. Örneğin, Çin'de kurulması planlanan Lojistik Merkezde firmalarımız bazı devlet desteklerinden yararlanabilecek. Ayrıca, merkezleri kuracak ve merkezlerden yararlanacak firmalarımız, Ekonomi Bakanlığı tarafından uygulanmakta olan yurtdışı ofis, mağaza destekleri gibi teşvik unsurlarından yararlanabilecek.
İLK MERKEZ ÇİN'DE KURULACAK
Merkezlerin ilki hangi ülkede ne zaman açılması planlanıyor?
Çin'de hâlihazırda ihracat yapan ve anılan ülkeye ihracat kapasitesi bulunan firmalarımızın bu ülkenin pazarına girişini kolaylaştırmak ve teşvik etmek amacıyla, Çin'nin Waigaoqiao Serbest Ticaret Bölgesi'nde (Şanghay) bir Türk Lojistik Merkezi oluşturulması çalışmaları Ekonomi Bakanlığı koordinasyonunda, ilgili kurum ve kuruluşlar ile koordineli olarak yürütülüyor.