Taşımacılıkta uzun zamandır üzerinde konuştuğumuz bir terminoloji vardır. “Last Miles” adını verdiğimiz bu uygulama, Türkçe’ ye “Son Kilometre” olarak da tercüme edilebilir. Son kilometre, genellikle parsiyel taşımacılıkta taşıma aracının teslim edeceği son yük parçası için kat etmesi gereken yol olarak kullanılmaktadır. Yükünü dağıtarak ilerleyen bir aracın üzerinde, son teslimat için taşıma kapasitesinin çok altında bir yük kalmakta ve beklenen gelir bu yükün taşınması için gereken maliyeti karşılamamaktadır.
Lojistiğin gelişmesi ile stok yönetimi önem kazanmış ve taşımacılıkta seyrek olan komple taşımalar, yerini daha sık uygulanan parsiyel taşımalara bırakmıştır. Parsiyel taşıma sadece ülke içinde değil ülkeler arası, hatta intermodal taşımanın da içine girerek payını arttırmaktadır. Tedarik zinciri yönetiminin lojistik yönetiminin önüne geçmesi ile son kilometre kavramı daha da önem kazanmış ve sadece malların son teslimatı değil, yükleme yerine gelene kadar olan ilk taşıması, yani ilk kilometre taşıması da önem kazanmaya başlamıştır. Milk-run tedarik sisteminin devreye girmesi ile toplama araçlarının ilk kilometre performansları da konuşulmaya başlanmıştır.
Parsiyel taşımacılıkta önemli olan transfer merkezlerinin yani hub’ların yönetilmesidir. Toplanacak malzemelerin en optimum toplama merkezinde toplanması, konsolide edilmesi, dağıtım merkezlerinin lokasyonlarına göre araçlara yüklenmesi. Dağıtım merkezlerinin de teslimat noktalarına göre optimizasyonu gibi birbirinden bağımsız üç optimizasyon çalışmasına gerek duyulmaktadır. Mesafe ve ton yani ton-km optimizasyonu olan bu çalışmaya ilave olarak, taşınacak yüklerin hacmı ve ağırlığına göre ton-m3 optimizasyonu ve araç seçimi de devreye girecektir.
Kapıdan kapıya olan bir taşımada taşımanın intermodal sistemler, yani demiryolu, karayolu, denizyolu ve konteyner, ro-ro kullanımı da dahil olmak üzere, en ideal şartlarda taşınması konumunda, ilk taşımanın ve son taşımanın toplam taşıma maliyetinin içinde % 28 oranında pay aldığı ölçülmektedir.
Bu maliyetlerin birim yük başına azaltılması toplama ve dağıtım merkezlerine gelen parsiyel yüklerin çeşit farklılıklarına ve ölçek büyüklüklerine kavuşturulması ile sağlanmaktadır. Farklı ürünlerle hacım-ağırlık optimizasyonu sağlanırken, büyüyen ölçeklerle ilk toplama ve son dağıtım rotalarının verimlilikleri arttırılabilmektedir. Daha büyük ölçekli toplamalar ilk kilometre mesafesinin kısalmasına, hacımların artarak ton-km maliyetinin azalmasına yol açmaktadır. Buna ilave olarak yine ölçeklerin büyümesi dağıtım adımında, yani son kilometre operasyonunda rotaların kısalmasına, son kilometre mesafesinin azalmasına ve birim maliyetlerin düşürülmesine olanak sağlamaktadır.
Taşımacılık yani lojistiğin en önemli bölümü zevkli bir iştir. Tüm zevkli işler gibi iyi yapılırsa işletmelere katkısı büyük, kötü yapılırsa yükü ağır olmaktadır. Taşımacılığın iyi yönetilmesi için sürecin ölçülmesi, alternatiflerin araştırılması, iyileştirme projelerinin ortaya konması ve uygulanması gerekmektedir. Bunun için geç kalmamak önemlidir. Rakiplerinizin yapmayı düşündüğü çalışmaları onlardan önce uygulamaya koymak rekabetteki avantajdır. Zaman kaybetmeyiniz zira geriye alınamayan tek şey kaybettiğiniz zamanınızdır.
Atilla Yıldıztekin/Perşembe Rotası