Özmal filoyu sadece yetki belgesi sahibi olmak için oluşturmuş, doğrudan taşıma yapmayan, ancak yetki belgesini özmal filosunun iki üç misli sayıda sözleşmeli araçlara tahsis etmiş firmalar ciddi zorluklarla karşı karşıya kalacak.
Karayolu Taşıma Yönetmeliği'nde 31 Aralık 2011 tarihinde yapılan değişikliklerle yürürlüğe giren yeni düzenlemelerden birisi de "sözleşmeli taşıt" olarak işletme bünyesindeki araçlara getirilen kısıtlamalardı. Buna göre, tarifesiz, tarifeli uluslararası ve yurtiçi ticari yolcu taşımacılığı (B1, B2), uluslararası-yurtiçi ticari eşya taşımacılığı (C2), uluslararası lojistik işletmeciliği (L2) ve uluslararası ve yurtiçi kargo işletmeciliği (M3) yetki belgesi sahipleri özmal taşıtları ile sahibi oldukları özmal taşıt sayısının yarısını geçmemek üzere ticari olarak kayıt ve tescil edilmiş sözleşmeli taşıtları kendi taşıt belgelerine kaydederek kullanabilecekler. C2 ve L2 yetki belgeleri için sözleşmeli taşıt kullanım oranı hesabında işletme bünyesindeki özmal kamyonetler dikkate alınmayacak. Dolayısıyla, bu işletmelerin "sözleşmeli" olarak bulundurabilecekleri taşıt sayısı bir hayli kısıtlanmış oluyor. Yönetmeliğin geçici 9'uncu maddesi ile yetki belgesi sahiplerinin taşıt belgesinde 25'inci maddede belirlenmiş sözleşmeli taşıt oranlarından daha fazla olan sözleşmeli taşıt sayılarını 31 Aralık 2012 tarihine kadar söz konusu maddeye uygun hale getirmeleri şartı getiriliyor. Yetki Belgesi sahiplerinden bu yükümlülüklerini 31/12/2012 tarihine kadar yerine getirmeyenlerin sözleşmeli taşıtlarının tamamı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından taşıt belgelerinden re'sen düşülecek. Yetki Belgesi sahibi olmanın koşulları belirlenirken çıta o kadar yüksek tutulmuştur ki, bir iki otobüs veya kamyonu olanların uluslararası taşımacılık yapabilmesi olanağı kalmamıştır. Bunların taşımacılık yapabilmesi için "sözleşmeli taşıt" statüsünde bir Yetki Belgesi sahibi işletmenin şemsiyesi altına girmekten başka çare bulunmamaktadır. Yönetmeliğe göre, taşıt sahipleri ile yetki belgesi sahipleri arasında taraflara verilen yetki ve görevler ile hak ve yükümlülüklerini, mali konuları, sözleşmenin süresini düzenleyen bir sözleşme düzenleme zorunluluğu da getirilmiştir. 31 Aralık tarihine fazla bir zaman kalmadığına göre, yetki belgesi sahiplerinin kontenjan fazlası sözleşmeli taşıtlara sahip kişilerle olan sözleşmelerini sona erdirmeleri gerekiyor. Kuşkusuz bu durum, yetki belgesi sahiplerinden çok sözleşmeli taşıt sahiplerini zor durumda bırakacak. Çünkü yetki belgesi sahibi işletme faaliyetlerine devam ederken, sözleşmeli araç sahipleri ya yönetmeliğin öngördüğü büyüklükte bir filo kuracak ve asgari ödenmiş sermaye koşullarını yerine getirecek ya da faaliyetlerine son vermek zorunda kalacak. Çünkü bu tarihte Bakanlık doğrudan doğruya bu araçları taşıt belgelerinden silecek. Eğer kontenjan dışında kalan sözleşmeli taşıt sahipleri şimdiden önlem almaz ise dört ay sonra işsiz kalacak. Yeni bir filo kuracak finansal kaynaklar oluşturulamıyor ise bu araç sahipleri için bir araya gelerek özmal filoyu oluşturan yeni bir şirket yapılanmasından başka çare yok görünüyor. Türk Ticaret Kanunu'nun 1 Temmuz'da yürürlüğe giren hükümlerine göre tek kişilik anonim veya limited şirket kurulması da imkan dahiline girdiğinden, yeni bir şirket kurulması konusunda sıkıntı yaşanmayacağı açık. Zorluk, özmal filo oluşturacak niceliklere ve niteliklere sahip araç, işletme sermayesi ve yetki belgesi ücreti bulunmasında var gözüküyor.
Özmal filoyu sadece yetki belgesi sahibi olmak için oluşturmuş, doğrudan taşıma yapmayan, ancak yetki belgesini özmal filosunun 2-3 misli sayıda sözleşmeli araçlara tahsis etmiş firmalar ciddi zorluklarla karşı karşıya kalacak. Düne kadar, bu işletmeler kazançlarını kendi taşımacılık faaliyetleri ile değil, sözleşmeli taşıt sahiplerinden aldıkları ücretlerden temin ediyordu. Bu işletmelerin aralık ayında önlerinde iki yol kalıyor; yola kendi filoları ve filo büyüklüğünün yarısı oranındaki sözleşmeli taşıt filosunun faaliyetleri ile devam etmek ya da işletmelerini kapatmak. Toplum olarak, gelecekte yürürlüğe girecek düzenlemeleri "hele o günler gelsin, duruma bir bakarız" anlayışı ile bekleyen, uygulama tarihi geldiğinde "şimdi ne olacak halimiz? ek süre isteriz" diye sağa sola koşturarak uygulamayı erteletmeye çalışan bir yapımız var. Oysa devlet, sektörün bir yıl içinde yeni hükümlere göre yapılanması için hükmü uygulama tarihinden 1 yıl önce yürürlüğe sokmuş; "çok ani oldu" ya da "haberim yoktu" mazeretini ortadan kaldırmıştır. Geleceği düzenleyen bu tür mevzuat düzenlemeleri için zamanında yeniden yapılanmayı tamamlamayı ve uygulama tarihinde ortada kalmamayı öğrenmeliyiz.
Cahit Soysal/Transport