Küresel salgının boyutları ne yazık ki beklediğimiz gibi inişe geçmedi. Hatta soğuk havalarla birlikte tüm dünyadaki ve ülkemizdeki vaka sayılarında patlama yaşandı. Bu yükseliş diğer sektörlerdeki etkilerinin yanı sıra uluslararası bir platformda faaliyetlerimizi sürdürmeye çalıştığımız için biz lojistikçileri daha da fazla ilgilendiriyor. Salgının ilk zamanlarındaki ülkeler bazında tamamen kapanmaları yaşamasak da her ülkenin salgının çerçevesinde aldığı farklı tedbirleri yakından takip etmek durumundayız. Bu noktada UTİKAD olarak salgının ilk günlerinden itibaren devreye aldığımız COVİD-19 sayfamızı tekrar hatırlatmak isterim. UTİKAD web sitemizdeki sayfada ülkeler bazında yapılan değişiklikler anlık olarak yer alıyor. Böylece sektör olarak günlük rota değişiklerini sağlayabiliyoruz.
UTİKAD olarak biz tüm gelişmeleri modlar bazında da takip ediyoruz. Denizyolu taşımacılığı özelinde bir değerlendirme yapmak gerekirse son dönemde en önemli değişim deniz yolu taşımalarında fiziki evrak trafiğini azaltmak için orijinal konşimento gönderimi yerine seawaybill veya telex release gibi orijinal konşimento teslim gerektirmeyen dokümantasyonlar tercih edilmeye başlanması oldu. Limanlarda, gümrüklerde fiziki teması azaltabilmek için dijital evrak/bilgi paylaşımı konusunda çalışmalar yapıldı ve uygulamaya geçildi.
Dış ticaret taşımaları, pandemiden daha az etkilenen denizyolu taşımacılığına biraz kaymış olsa da ilerleyen zamanlarda alınan önlemler ve özellikle Avrupa yönlü taşımalardaki kolaylıklar nedeniyle bir dengeye ulaştı. Ayrıca ikinci dalgada devletler farklı bir tutum sergileyerek kısıtlamaları azalttı. Bu tutum değişikliği ihracatı arttırdı ancak dövizdeki hızlı artış nedeniyle ithalat durma noktasına geldi. Döviz artışı sebebiyle ithalatın azalması ile ülkeye gelen gemi ve konteyner sayısı ciddi bir azalış gösterdi. Bu durum ise boş konteyner krizini beraberinde getirdi.
Türkiye’de dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi standart konteyner ekipman temini sıkıntıları Ekim ayı itibarıyla baş göstermeye ve ne yazık ki ihracatımızı olumsuz etkilemeye başladı. 2020 yılı Mart ayından bu yana hatlarda yaşanan sayısız sefer iptalleri, ekipman pozisyonlandırmada düzensizliklere yol açtı. Bunları takip eden süreçte Çin, COVID-19’un çıktığı yer olmasına rağmen pandemi sürecini diğer ülkelere nazaran daha hızlı kontrol altına alarak, devlet teşvik ve destekleriyle üretime kaldığı yerden devam etti hatta üretimini tekrar arttırdı. Bu duruma paralel olarak Çin’in ekipman ihtiyacı tahmin edilenden daha hızlı bir şekilde arttı. Ayrıca yaklaşan yeni yıl sebebiyle Doğu-Batı eksenindeki artan ekipman ihtiyacı tüm büyük hatların boş ekipmanlarını özellikle Çin limanlarına pozisyonlandırmasına yol açtı.
Aynı zamanda artan konteyner ihtiyacı sebebiyle bazı ülkelerde demuraj (konteynerin tahliye edilmemesi sebebiyle hatlar tarafından uygulanan gecikme bedeli) tarifelerinin arttırıldığını ve serbest sürelerin (Free Time) kısaltıldığını görüyoruz.
Pandemi öncesi Amerika Birleşik Devletleri’ne giden konteynerlerin iç bölgelere sevki 1-2 günlük süreler ile gerçekleşiyordu. Şimdilerde ise pandemi sürecinin beraberinde getirdiği azalan iş gücü, çalışmayan TIR’lar, eksik kalan şasi kapasitesi sebebiyle liman ve depolara boş ekipman dönüşleri 1 haftaya kadar uzadı. Bu durum da ekipman arz ve talebinde dengesizliklere sebep oldu.
Tahminlerimiz yaşanan ekipman sorunlarının Çin yeni yılı (Şubat ayının 2. haftası) sonrası 2021 yılı Mart ayına kadar devam edeceği yönündedir. COVID-19 pandemisinin etkisinin azalması ve aşı çalışmasına yönelik yeni gelişmelerin yaşanması ile birlikte pandemi öncesi düzene dönülebileceğini tahmin ediyoruz. Bu süreç boyunca ihracat ve ithalatçılarımızın yükleme planlarını iyi yaparak, belirlenen yükleme tarihlerinden en az 1-2 hafta öncesinden ekipman ihtiyaçlarını lojistik firmalara iletmesi, eğer mümkünse tek lot hacimli yüklemeler yerine sevkleri zamana yayılmış şekilde planlamalarını öneriyoruz.
2021’in tüm dünyaya öncelikle sağlık getirmesini dilerken, şahsım ve UTİKAD ailesi adına yeni yılınızı şimdiden kutluyorum. Sağlıkla kalın.
Emre ELDENER
UTİKAD Yönetim Kurulu Başkanı
Deniz Ticareti Dergisi Aralık Sayısı